________________
सुधा टीका स्था०५ उ.२ सू.१८ संयमस्वरूपनिरूपणम् द्विविधम् । तत्र-इत्वरकालिकं सामायिक पथमान्तिमतीर्थकृतोस्तीर्थयोरनारोपितव्रतस्य भवति । यावज्जीयं तु मध्यमतीर्थकृतां महाविदेहयर्तितीर्थकृतां च तीर्थेषु उपस्थापनाभावाद् अनारोपितव्रतस्य भवतीति बोध्यम् । तदुक्तम्
" सव्वमिण सामाइयं, छेदादिविसेसओ पुण विभिन्नं । अपिसेसियमादिमयं, ठियमिह सामन्नसन्माए ॥१॥ सावज्जजोगविरइत्ति तत्थ सामाइयं दुहा तं च। इत्तरमायकहति य, पदमं पढमंतिमजिणार्ण ॥२॥ तित्येसु अणारोपियवयस्त सेहस्स थोवकालीयं ।
सेसाणमायकहियं, तित्थेसु विदेहयाणं च ॥३॥ छाया-सर्पमिदं सामायिकं छेदादिविशेषतः पुनर्षिभिन्नं ।
अविशेषितमादिमकं स्थितमिह सामान्यसंज्ञया ॥१॥ इसमें किसी भी प्रकारका विशेषण नहीं है, इस प्रकार निर्विशेषणरूप यह सामायिक इत्यर कालिक और यावज्जीय इस प्रकारसे दो प्रकारका कहा गया है. इनमें इत्वरकालिक जो सामायिक है, वह प्रथम
और अन्तिम तीर्थ करके तीर्थ के अनारोपित व्रतवाले प्राणीको होता है, तथा पावज्जीव जो सामायिक है. वह मध्यके शेष २२ तीर्थंकरोंके एवं महा विदेहवर्ती तीर्थकरोंके तीर्थमें उपस्थानके अभावसे अनारोपित व्रतथाले प्राणीको होताहै, कहा भी है-" सम्वमिणं सामाइयं" इत्यादि।
यह समस्त सामायिक छेदादिके विशेषसे भिन्न २ हो जाता है, "सामायिक " ऐसी यह सामान्य संज्ञा है, सावध योगसे विरति होना इसका नाम सामायिकहै, यह सामायिक इत्वर और यावत्कथिकके વિશેષણ વિનાનો છે. આ પ્રકારે વિશેષણરહિત તે સામાયિકના બે પ્રકાર કહ્યા છે--(૧) ઇત્વરકાલિક અને (૨) વાવ જીવ, ઈત્વરકાલિક સામાયિકનો સદ્દભાવ પહેલા અને છેલ્લા તીર્થ કરના તીર્થના અનારેપિત વ્રતવાળા જીવમાં હોય યાજજીવ સામાયિકનો સદ્દભાવ વચ્ચેના ૨૨ તીર્થંકરના અને મહાવિદેહવર્તી તીર્થંકરોના તીર્થમાં ઉપસ્થાનના અભાવે અનાપિત વતવાળા માં હોય છે. उधु ५५ 8-" सधमिणं सामाइयं " त्याल.
આ સમસ્ત સામાયિક છેદાદિના વિશેષથી રહિત હોય છે. “સામાયિક” એવી આ સામાન્ય સંજ્ઞા છે. સાવદ્ય માંથી વિરતિ થવું તેનું નામ સામાયિક છે. તેના ઈસ્વર અને યાવસ્કથિક નામના બે ભેદ છે. તેમાંની ઈવર
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૪
