________________
स्थानाङ्गसूत्रे पञ्चविधत्वं यथा-गति-प्रतिघः-गते प्रकरणवशात् शुभरूपाया देवादिगतेः प्रतिघः, शुभदेवादिगतिप्राप्तियोग्यतायां सत्यामपि विपरीत-कर्मकरणात तदप्राप्तिरूपो गतिप्रतिघातः कण्डरीकस्येव बोध्य इति १ । तथा-स्थितिप्रतिघः स्थितेशुभ देवादि गतिप्रायोग्यकर्मवन्धनरूपायाः स्थितेः प्रतिषः बद्धानामेव शुभदेवगतिप्रायोग्यकर्मणाम् अध्यवसायविशेषात् प्रतिघातो भवति । तदुक्तम्
" दोहकालठिईयाओ हस्सकालठिईयाओ पगरेइ ॥"
छाया-दीर्घकालस्थितिकाः (प्रकृतीः) इस्वकालस्थितिकाः मकरोति । ___ 'पंचविहा पडिहा पण्णत्ता' इत्यादि सूत्र १९ ॥ टीकार्थ-प्रतिघात पांच प्रकारका कहा गयाहै-जैसे-गति प्रतिघाती स्थिति प्रतिघात २ बन्धनप्रतिघात ३ भोगप्रतिघात ४ और बलवीर्यपुरुषकारपराक्रम प्रतिघात ५ प्रतिहननका नाम प्रतिध है, इसका अर्थ प्रतिघात होता है, यह पांच प्रकारका कहा गया है-गतिका प्रकरणके वशसे देवादिगतिरूप शुभगतिका जो प्रतिघात है, वह गतिप्रतिघ है, शुभदेवादि गतिकी प्राप्तिकी योग्यताके होने पर भी जो विपरीत कर्मके करनेसे उसकी प्राप्ति नहीं होती है, वह गतिप्रतिघात है, जैसे कण्ड. रोकको यह गतिप्रतिघात हुआ है, शुभदेवगतिके प्रायोग्य कर्मबन्धन रूप स्थितिका जो प्रतिघ-प्रतिघात है, वह स्थितिप्रतिघात है, क्योंकि बद्धही शुभदेवगतिके प्रायोग्य काँका अध्यवसाय विशेषसे प्रतिघात होता है, कहा भी है-" दीहकालठिईयाओ" इत्यादि । ___ -प्रतिधात ( विनाश ) पांय ४१२ना ह्या छ-(१) गति प्रतिधात, (२) स्थिति प्रतियात, (3) मन्धन प्रतियात, (४) लो। प्रतिधात भने (५) બલવીર્ય પુરુષકાર પરાક્રમ પ્રતિઘાત.
પ્રતિહનનનું નામ પ્રતિ છે. તેને અર્થ પ્રતિઘાત થાય છે. તેને પાંચ પ્રકાર કહ્યા છે. ગતિની અપેક્ષાએ જે વિચાર કરવામાં આવે, તે દેવાદિગતિ રૂ૫ શુભ ગતિને જે પ્રતિઘાત (વિનાશ) છે, તેને ગતિપ્રતિ કહે છે. શુભ દેવાદિ ગતિની પ્રાપ્તિ થવાની યેગ્યતા હોવા છતાં પણ વિપરીત કર્મ કરવાને કારણે તેની પ્રાપ્તિ ન થાય, તે તે પ્રતિઘાતને ગતિ પ્રતિઘાત કહે છે. જેમકે કંડરીકને આ પ્રકારને ગતિ પ્રતિઘાત થયે હતે. શુભ દેવગતિને ચોગ્ય કમબન્ધન રૂપ સ્થિતિને જે પ્રતિઘાત છે, તેને સ્થિતિ પ્રતિઘાત કહે છે, કારણ કે બદ્ધ દેવગતિને એવાં કર્મોને અધ્યવસાય વિશેષ દ્વારા પ્રતિધાતા थाय छे. अधुं ५५ -“ दीहकालठिईयाओ" त्याल.
श्री. स्थानांग सूत्र :03
