________________
मुघा टीका स्या०४ उ०३ सू० ११ यानादिदृष्टान्तेन पुरुषनिरूपणम् ११ दिमिः, अयुक्तपरिणतं-सत्सामग्रीवर्जितम् २, इति द्वितीयो भङ्गः २। एवं शेषमङ्ग द्वयमपि बोध्यम् ।।
" एवामेव " इत्यादि-एवमेव पुरुषजातानि चत्वारि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-एकः पुरुषः युक्तो-द्रव्यभावलिङ्गसम्पन्नः पश्चादपि युक्तपरिणतः-युक्तभावापन्नो भवति, इति प्रथमो भङ्गः । १। एकः पुरुषः पूर्व युक्तः पश्चाद् अयुक्तपरिणतः=भापलिङ्गरहितो भाति, यथा जमाल्यादि निह्नवः । उभाभ्यां वा रहितो भवति यथा कण्ड. रीकः । इति द्वितीयो भङ्गः।२। तथा-एकः पुरुषः अयुक्तः-पूर्व द्रव्यलिङ्गरहितः ऐसा होता है जो-चलीवर्द आदिकों से युक्त होता है. और-प्रशस्तअच्छी सामग्री से भी युक्त रहता है, तथा-कोई एक रथादियान वलीवर्दादिकों से युक्त होता हुचा भी सत्सामग्री से रहित होता है, २ इसी तरह से शेष दो भङ्गों को भी समझ लेना चाहिये-४। इसी तरह चार पुरुष जात कहे गये हैं-कोइ एक पुरुष ऐसा होता है जो ट्रव्यभाव लिङ्ग से सम्पन्न होने से युक्त होता है, और पश्चात्-भी वह युक्त भाय से युक्त होता है, ऐसा यह-प्रथम भङ्ग है, १ द्वितीय भङ्ग इस प्रकार से है, जैसे कोई एक पुरुष पहले युक्त होता है, द्रव्य भाव लिङ्ग से सहित होता है, पश्चात्-यह अयुक्त परिणत हो जाता है, भावलिङ्ग से रहित हो जाता है, यथा-जमालि-भादि निव, या-दोनों लिङ्गों से रहित हो जाता है जैसे-कण्डरीक ऐसा वह द्वितीय भङ्ग है, २ तृतीय भङ्ग इस प्रकार है, जैसे कोई एक पुरुष अयुक्त-पहले द्रव्यलिङ्ग से रहित
બીજા સૂત્રના ચાર ભાંગાનું સ્પષ્ટીકરણ-(૧) કોઈ એક રથાદિ યાન એવું હોય છે કે જે બળદ આદિથી પણ યુક્ત હોય છે અને પ્રશસ્ત સામગ્રીથી પણ યુક્ત રહે છે (૨) કોઈ એક રથાદિયાન બળદાદિથી યુક્ત હોવા છતાં પણ પ્રશસ્ત સામગ્રીથી રહિત હોય છે ત્રીજા અને ચોથા નંબરના ભાંગ પણ એજ પ્રમાણે સમજી લેવા. એજ પ્રમાણે પુરુષોના ચાર પ્રકાર પડે છે-(૧) કોઈ એક પુરુષ એ હોય છે કે જે દ્રવ્ય-ભાવ લિંગથી સંપન્ન હોવાને કારણે યુક્ત હોય છે અને પછી પણ તે પુરુષ તે ભાવથી સંપન્ન જ રહે છે. (૨) કેઈ એક પુરુષ પહેલા યુક્ત હોય છે–દ્રવ્યભાવ લિંગથી સંપન્ન હોય છે પણ પાછળથી તે અયુક્ત પરિણત થઈ જાય છે-એટલે ભાવલિંગથી રહિત થઈ જાય છે જેમ કે જમાલિ આદિ નિવ. અથવા અને લિંગથી પણ રહિત થઈ જાય છે. જેમ કે કંડરીક આ પ્રકારને બીજો ભાંગે સમજો.
स०-६
श्री. स्थानांग सूत्र :03
