________________
सुघा टीका स्था० ४३०३ सू० ११ यानादि दृष्टान्तेन पुरुषनिरूपणम् ३९ अयुक्तं-सामग्रीरहित बलीवादियोगरहित वा सदपि अपरकाले युक्तं भवतीति तृतीयो भङ्गः । ३ । तथा-एकं वर्तमानकाले अयुक्तं. भविष्यत्कालेऽप्ययुक्तं भवतीति चतुर्था भङ्गः । ४।
" एयामेवे "-त्यादि-एवमेव पुरुषजातानि चत्वारि प्रजातानि, तद्यथा-एकः पुरुषः युक्तः-समृदयादिभिः सम्पन्नः, पुनरपि युक्तः-सदाचारादिभिः सम्पनी भवति, यद्वा-पूर्व युक्तः-धनादिभिः सम्पन्नः, स एव पश्चादपि युक्तः-धनादिभिः सम्पन्नो भवति, इति साधारणपुरुषमाश्रित्य प्रथमभङ्ग व्याख्या १, एवं शेषास्त्र: योऽपि भङ्गा बोध्याः ४९ साधुपुरुषमाश्रित्य तु-पूर्व युक्त:-द्रव्यलिङ्गेन भावलिङ्गेन च सहितः, स एव पश्चादपि युक्तः-तथाभूतः, इति प्रथमो भङ्गः ११ तथा-एको काल में चलीचर्दादि से युक्त होता है. और-अपरकाल में नहीं-२ तथाकोई एक यान वर्तमान काल में तो सामग्री से-अथवा चलीयर्दादिकों के योगसे रहित होता है, बाद में-युक्त हो जाता है-३, कोई एक रथादियान वर्तमान-और भविष्यत् काल में भी बलीवादिकों के, यासामग्रियों के योग से रहित ही बना रहता है-४, इसी प्रकार से पुरुष जात भी चार होते हैं, जैसे-कोई एक जन्मकाल से ही समृद्धि सम्पन्न होता है. और-सदाचार आदि से भी-१ अथया-जो पहले से भी सम्पन्न होता है. और बाद में भी अपने अन्तिम काल तक भी धनादि सम्पन्न बना रहता है, यह प्रथम भङ्ग साधारण पुरुष को लेकर बनाया गया है। इसी प्रकार शेष भङ्ग त्रय भी साधारण पुरुष को लेकर कथित कर लेना चाहिये । साधु पुरुषों को आश्रित करके इन भङ्गों का व्याख्यान इस प्रकार है-कोई एक पुरुष साधु बनते समय में द्रव्यलिङ्ग, રહિત હોય છે પણ ભવિષ્યમાં તેમનાથી યુક્ત બની જાય છે. (૪) કોઈ એક રથાદિ યાન વર્તમાન કાળે પણ બળદ આદિથી રહિત હોય છે અને ભવિષ્યમાં પણ બળદાદિથી રહિત જ રહે છે.
એજ પ્રમાણે પુરુષે પણ ચાર પ્રકારના હોય છે-(૧) કે પુરુષ જન્મકાળથી જ સમૃદ્ધિ સંપન્ન પણ હોય છે અને સદાચાર સંપન્ન પણ હોય છે અથવા જે પહેલાં પણ સમૃદ્ધિ, સદાચાર આદિથી યુક્ત હોય છે અને પિતાના મરણકાળ પર્યન્ત પણ તેનાથી યુક્ત જ રહે છે. આ પહેલે ભાગે સામાન્ય પુરુષની અપેક્ષાએ સમજ, એજ પ્રમાણે બાકીના ત્રણ ભાંગા પણ સમજી શકાય એવાં છે. સાધુ પુરુષને આ ચાર ભાંગા આ પ્રમાણે
श्री. स्थानांग सूत्र :03
