________________
૪૮૦
स्थानाङ्गसूत्रे
तथा - गेयं - गातुं योग्यं गेयम्- ' अधुवे आससयम्मि " इति धुपदरागप्रतिबद्धं कापिलीयाध्यानम् ४|
यद्यपि गद्यपययोर्द्वयोरेव कथ्य-गेययोरप्यन्तर्भावस्तथापि पृथक् तदुभयोपादानं कथागानधर्मविशिष्टतया विशेष सूचनाय ॥ ० ४३ ॥
"
पूर्वं गेयमुक्तं तच्च भाषास्वभावत्वाद्दण्डमन्थादिक्रमेण लौकैकदेशादि पूरयति, तेन समुदूघातो भवतीति समुद्घातं निरूपयितुमाह-
मूलम् - रइयाणं चत्तारि समुग्धाया पण्णत्ता, तं जहा -- वेणासमुग्धा १, कसायसमुग्धाए २, मारणंतियसमुग्धाए २, वेव्वियसमुग्धाए ४। एवं वाउक्काइयाणवि ॥ सू० ४४ ॥
छाया - नैरयिकाणां चत्वारः समुद्घाताः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-वेदनासमुद्वातः १, कषायसमुद्घातः २, मारणान्तिकसमुद्घातः ३, वैक्रियसमुद्घातः ४। एवं वायुकायिकानामपि ॥ ४४ ॥
रहती हैं वह कथ्यकाव्य है, जैसे- ज्ञाताध्ययन ३, जो गानेके योग्य होता है वह गेय काव्य है, जैसे-" अधुवे असासयस्मि " ऐसे व पदरागसे प्रतिबद्ध कापिलीय उत्तराध्ययन का आठमा अध्ययन है ४ ।
यद्यपि गद्य और पद्य काव्यो में ही कथ्य और गेय काव्यों का भी अन्तर्भाव हो जाता है । फिर भी पृथकरूपसे जो इनका कथन किया गया है, वह कथा और गानधर्म विशिष्ट ये दोनों से रहित हैं, ऐसी विशेष सूचना के लिये कहा गया है | सू० ४३ ॥
गेय कहा यह गेय भाषाका स्वभाव होने से दण्ड, मन्धान आदि क्रम से लोक के एकदेश आदिको पूरित करता है, इससे समुद्घात होता है, अतः अब सूत्रकार समुद्घात का निरूपण करते हैं-
गेयाव्य हे छे, प्रेम " अधुवे असासयम्मि ” सेवा ध्रुवपद राजथी प्रतिઅદ્ધ કાપલીય ઉત્તરાધ્યયનનું આઠમું અધ્યયન.
જો કે ગદ્ય અને પદ્ય કાન્યામાં જ કચ્છ અને ગેય કાવ્યના પણ સમાવેશ થઈ જાય છે, છતાં પણુ અહીં તેમનું અલગ અલગ રૂપે પ્રતિપાદન કરવાનુ કારણ એ છે કે કથા અને ગાનધમ થી રહિત હાય તે તે બન્ને હીન બની જાય છે, એવું સૂચન કરવા નિમિત્તે સૂત્રકારે તેમને અલગ અલગ विभाग ३ये अष्ट र्या छे. ॥ सू. ४३ ॥
ગેયનું નિરૂપણ કર્યું. તે ગેય ભાષાસ્વભાવ હાવાથી દડ, મન્થાન આદિ ક્રમે લેકના એકદેશ માદિને પૂરિત કરે છે, તેના દ્વારા સમુદ્દાત થાય છે. તેથી હવે સૂત્રકાર સમુઘાતનું નિરૂપણ કરે છે.
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૩
