________________
सुधा टीका स्था०४ उ०४ सू०२२ उदकदृष्टान्तेन पुरुषजातनिरूपणम्
तथा - एकमुदकमुत्तानं सद् गम्भीरोदकम् अगाधत्वादनुपलभ्यमानस्वरूपं भवति २, तथा एकमुदकं गम्भीरम् - अगाधं प्रचुरत्वात् सत्पुनरुत्तानोदकम् - स्वच्छतयोपलभ्पस्वरूपत्वात् २, तथा एकमुदकं गम्भीरमगाधत्वात् पुनर्गम्भी रोदकं भवति अगाधत्वादिति ४।
" एवामेव चत्तारि पुरिसजाया " इत्यादि - एवमेव - उदकवदेव पुरुषजा तानि चत्वारि प्रज्ञप्तानि तद्यथा - एकः पुरुषः उत्तान :- गाम्भीर्यरहितो भवति बहि दर्शित मददैन्यादिजन्य विकृतकायवाक्चेष्टत्वात् स एव पुनरुत्तान हृदयो भवतिदैन्यादि युक्त गोपनीयधारणाशक्तेर समर्थचित्तत्यादिति प्रथमः १ |
,
३८३
एक उदक ऐसा होता है, जो उत्तान होता हुआ गंमीरोदक होता हैअगाध (ऊंडा) होने से जिसका स्वरूप उपलभ्यमान नहीं होताहै, ऐसा होता है। एक उदक ऐसा होता है जो प्रचुर होने से अगाध होता है, और स्वच्छ होने से जिसका मध्य उपलब्धिके योग्य स्वरूपवाला होता है ३ | तथा एक उदक ऐसा होता है जो गंभीर-गंभीरोदक होता है । अगाध होनेसे जिसका स्वरूप उपलब्धिके योग्य नहीं होता है, और स्वच्छ होने पर भी जिसका मध्यभाग नहीं दिखाता है ४ " एवामेव चत्तारि पुरिसजाया" इत्यादि-जैसे ये जलके चार प्रकार प्रकट किये गये हैं वैसेही पुरुष प्रकार चार होते हैं- इनमें कोई एक पुरुष प्रकार ऐसा होता है जो उत्तान होता है गंभीरता से रहित होता है और बाहर में मद एवं दैन्य आदिसे जन्य विकृत कायकी और वचनकी चेष्टा दिखलानेवाला होने से उत्तान हृदयवाला होता है दैन्यादि युक्त अपनी गोपनीय स्थितिको छिपा કે જે ઉત્તાન હૈાવા છતાં ગંભીર હાય છે-અગાધ હાવાથી જેનું મધ્ય સ્વરૂપ ઉપલબ્ધ ન થઈ શકે એવું હાય છે. (૩) કાઇ ઉદક ખૂબ ગંભીર હાવાથી અગાધ ડાય છે, અને સ્વચ્છ હવાને કારણે જેતુ મધ્ય સ્વરૂપ ઉપલબ્ધ થઇ શકે એવું હોય છે. (૪) કાઇ ઉદૃક એવું હોય છે કે ગભીર-ગ‘ભીરોદક વાળું હાય છે, અગાધ હાવાથી તેનું સ્વરૂપ જાણી શકાતું નથી અને સ્વચ્છ હોવા છતાં પણ તેના મધ્યભાગ દેખાતે નથી.
" एवामेव चत्तारि पुरिसजाया " त्याहि
જેવાં જળના ચાર પ્રકાર કહ્યા છે એવા જ મનુષ્યના પણ ચાર પ્રકાર કહ્યા છે–(૧) કોઈ એક પુરુષ એવે હાય છે કે જે ઉત્તાન હૈાય છે, ગંભીરતાથી રહિત હાય છે અને મદ અને દૈન્ય આદિ જન્ય કાય અને વચનની વિકૃત ચેષ્ટા બતાવનારે હોવાથી બહારથી ઉત્તાન હૃદયવાળા હોય છે—સૈન્યા
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૩
