________________
स्थानाङ्गसूत्रे
३३०
१, तथा - जतुगोल: - जतु लाक्षा - ' लाख ' इति भाषायां प्रसिद्धं द्रव्यम् - तस्य गोल : २, दारुगोल:- काठगोल: ३, मृत्तिकागोलः, एते कमेण मृदु-कठिनतरकठिनतमा भवन्ति । ( २४ ) ।
" एवामेव चत्तारि पुरिसजाया " इत्यादि - एवमेव-उक्तगोलचतुष्टयवदेव पुरुषजातानि चत्वारि प्रज्ञप्तानि तद्यथा- मधुसिक्थगोलसमानः- मदनगोलो यथाऽल्पतापेनापि द्रवितो भवति तथा-परीषहादिना यः पुरुषो मृदुसत्वो भवति स तत्पदव्यपदेश्यः १ तथा - जतुगोलसमानः - जतुगोलो यथाऽल्पतापेनाद्रवन्मदनगोलापेक्षया कठिनो मवति तथा यः पुरुष परीषदादिषु दृढसत्त्वो भवति स तत्पदव्यपदेश्यः २, तथा - दारुगोलसमानः यथा - दारुगोल:- काष्ठगोलः, स जो गोला होता है वह जतुगोल है २ काठका जो गोला होता है वह दारुगोल है ३ और मिट्टीका जो गोला होता है वह मृत्तिका गोल है ४ ये चारों गोले क्रमशः मृदु, कठिन, कठिनतर और कठिनतम होते हैं (२४) इसी तरह से पुरुष भी चार प्रकारके होते हैं इनमें मधुसिक्थ गोल समान वह पुरुष है जो परीषह आदिसे कमजोर बलबाला बन जाता है, जैसे मोमका गोला थोडेसे भी तापसे पिघल जाता है इसीलिये ऐसे पुरुषको मधुसिक्थ गोला जैसा कहा गया है १ । जैसे जतु गोला अल्प तापसे नहीं पिघलता है, क्योंकि वह मोमके गोलाकी अपेक्षा कठिन होता है उसी प्रकार जो परीषह आदिके आने पर चलायमान नहीं होता है, वह पुरुष जतुगोलाके समान कहा गया है २ जैसे - काष्ठका गोला तापसे पिघलता नहीं है, क्योंकि यह कठिनतर
જતુગાળા-લાખના ગાળાને જતુગાળા કહે છે. (૩) દારુગાળા-લાકડાના ગેળાને દારુગેાળા કહે છે (૪) મૃત્તિકાગાળા-માટીના ગાળાને મૃત્તિકાગાળા કહે છે. તે ચારે ગેાળા અનુક્રમે મૃદુ, કઠિન, કઠિનતર અને કઠિનતમ હોય છે. ર૪ા એજ પ્રમાણે પુરુષા પણ ચાર પ્રકારના કહ્યા છે-(૧) મીણના ગાળા સમાન પુરુષ–જેમ મીણુના ગાળા થાડા તાપથી પણુ પીગળી જાય છે તેમ કોઇ કાઈ પુરુષ એવા હાય છે કે જે પરીષહ આદિ વડે કમોર બની જાય છે એવા પુરુષાને મીણના ગાળા સમાન કહ્યા છે. (ર) લાખના ગાળા સમાન પુરુષલાખના ગાળેા કઠણ હાય છે તેથી ઘેાડા તાપથી પીગળી જતા નથી એજ પ્રમાણે જે પુરુષ પરીષહા આવી પડતાં અડગ રહે છે-બિલકુલ ચલાયમાન થતા નથી, એવા પુરુષને લાખના ગાળા સમાન કહ્યો છે. (૩) લાકડાના ગેળા સમાન પુરુષ—જેમ લાકડાના ગાળા અધિકમાં અધિક તાપથી પણ
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૩
