________________
स्थानाङ्गसूत्रे श्यते, इति प्रथमः १। एकः सालो भवन्नपि एरण्डपर्यायः-एरण्डधर्मा-अल्पज्ञा नादिरूपच्छायत्वाद् भवतीति द्वितीयः २। एवं शेषमङ्गद्वयमपि बोध्यम् ।४। (१९) ___ " चत्तारि रुक्खा " इत्यादि - वृक्षाश्चत्वारः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-एको वृक्षः साल:-सालक्षजातीयः सन् सालपरिवारः-साल एव परिवारो यस्य स तथा भवति इति प्रथमः । एवं शेषभङ्गत्रयमपि ४। (२०) आचार्य है जा सत्कुलमें उत्पन्न हुआ भी सत् गुरुकुलवाला हुआ भी अल्प ज्ञानादि रूप छायावाला होता है २ इसी प्रकारसे शेष दो भङ्गका भी व्याख्यान कर लेना चाहिये ४ (१९)-" चत्तारि रुक्खा" वृक्ष चार प्रकारके कहे गये हैं-जैसे-साल साल परिवारवाला १ आदि ४ इसी तरहसे आचार्य भी चार कहे गये हैं साल साल परिवारवाला १ आदि ४ तात्पर्य इस कथनका ऐसा है कि जैसे कोई एक वृक्ष-सालवृक्ष ऐसा होता है जो स्वयं सालवृक्ष होता हुआ भी सालवृक्षके परिवारवाला होता है १ कोई एक वृक्ष सालवृक्ष ऐसा होता है जो एरण्डके परिवार वाला होता है २ कोई एक वृक्ष ऐसा होता है जो एरण्ड हुआ भी साल परिवारवाला होता है ३ और कोई एक वृक्ष ऐसा होता है, जो एरण्ड આદિ ગુણોથી સંપન્ન હોય છે એવા આચાર્યને સાલ-સાલપર્યાય રૂપ પહેલા ભાંગામાં ગણાવી શકાય છે.
(૨) સાલ-એરંડ૫ર્યાય સમાન આચાર્ય—–જે આચાર્ય સંકુલમાં ઉત્પન્ન થયેલા હોવા છતાં પણ અને સત્ ગુરુકુલવાળા હોવા છતાં પણ ઘણા ઓછાં જીને તેમના જ્ઞાનાદિ રૂપ છાયાને લાભ આપનારા હોય છે, એવા આચા42 साल मे पर्याय समान' ही २४ाय छे. (3) स-सासर्याय સમાન અને (૪) એરંડ-એરંડપર્યાય સમાન આ બન્ને ભાંગાને ભાવાર્થ જાતે જ સમજી લે. ૧૯
" चत्तारि रुक्खा" त्याह-वृक्ष या२ ५४॥२॥ ४हा छ
(१) सात-सास परियारवाणु (२) सास-२७ परिवारवाणु, (3) सर-सासपरिवारवाणु मन (४) मे२७- २७५रिचारपाणु मे प्रमाणे આચાર્ય પણ ચાર પ્રકારના કહ્યા છે-(૧) સાલ-સાલપરિવારવાળા ઈત્યાદિ ચાર પ્રકાર સમજવા દૃષ્ટાન્ત સૂત્રના ચારે ભાંગાનું સ્પષ્ટીકરણ નીચે પ્રમાણે છે-કઈ એક વૃક્ષ, જાતિની અપેક્ષાએ સાલવૃક્ષની જાતિનું હોય છે અને સાલવૃક્ષના પરિવારથી યુક્ત હોય છે. (૨) કેઈ એક વૃક્ષ, જાતિની અપેક્ષાએ સાલવૃક્ષની જાતિનું હોય છે પણ પરિવારની અપેક્ષાએ એરંડા જેવું હોય છે. (૩) કઈ એક વૃક્ષ, એરંડાની જાતિનું હોવા છતાં સાલવૃક્ષ જેવાં પરિવારવાળું
श्री. स्थानांग सूत्र :03
