________________
स्थानाङ्गसूत्रे
३१६ एगेणं वासेणं दसवाससहस्साई भायेइ १, पज्जुन्नेणं महामेहे एगेणं वासेणं दसवाससयाई भावेइ २ जीमूए णं महामेहे एगणं वासेणं दसवासाइं भावेई ३, जिम्हेणं महामेहे बहुहिंवासेहिं एगं यासं मायेइ वाणया भावेइ ४। (१५)।सू० १०॥
छाया-चत्वारो मेघाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-पुष्करावर्तः १, पर्जन्यः २, जीमूतः ३ जिह्मः ४॥ पुष्करावर्तः खलु महामेघः एकया वृष्टया दशवर्षसहस्राणि भावयति १, पर्जन्यः खलु महामेघः एकया वर्षया दशवर्षशतानि भावयति २, जीमूतः खलु महामेघः एकया वर्षया दशवर्षाणि भावयति ३, जिह्मः खलु महामेघो बहुभिर्वर्षाभिरेक वर्ष भावयति या न या भावयति ४ (१५) ॥०१०॥ ___टीका-" चत्तारि मेहा" इत्यादि-मेघाश्चत्वारः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-पुष्करावर्तः १, पर्जन्यः २, जीमूतः ३, जिह्मश्च ४। तत्र पुष्करावतों नाम खलु-महामेघः एकया दृष्टया-सकर्षणेन दशवर्षसहस्राणि-दशसहस्रसंख्यकवर्षपर्यन्तम् पृथिवीं भावयति-जलादां करोति-धान्यादिनिष्पत्तिसमर्था सम्पादयतीति भावः १। तथा-द्वितीयः पर्जन्यो महामेघ एकया वर्षया दशवर्षशतानि-एकसहस्रवर्प -
"चत्तारि मेहा पण्णत्ता” इत्यादि सूत्र १० ॥
मेघ चार प्रकारके कहे गये हैं-जैसे-पुष्करावर्त १, पर्जन्य २ जीमूत ३ और जिह्म ४ इनमें पुष्करापर्त यह महामेघ होता है और यह एकबारही बरसने पर दस हजार वर्ष तक भूमिको जलसे आई आदि कर देताहै, उसे धान्यादि निष्पत्तिमें समर्थ कर देताहै द्वितीय प्रकारका जो मेघ होता है वह भी महामेघ रूप होता है यह भी एक बारकी वर्षासे पृथियीको एक हजार वर्ष तक धान्यादि निष्पत्तिमें समर्थ कर देता है
" चत्तारि मेहा पण्णत्ता " त्या-(२५. १०)
मेघना नाय प्रमाणे या२ २ ह्या छ-(१) ५०४२रावत, (२) ५ न्य, (૩) જીમૂત અને (૪) જિલ્પ. પુષ્પરાવર્ત મહામેઘ રૂપ હોય છે તે મેઘ એક જ વખત વરસવાથી ૧૦ હજાર વર્ષ સુધી ભૂમિમાં ભીનાશ રહે છે તે કારણે તે મેઘ ભૂમિને ધાન્યાદિ ઉત્પન્ન કરવાને સમર્થ કરી નાખે છે. બીજે જે પજન્ય નામને મેઘ છે તે પણ મહા મેઘરૂપ છે. તે એક જ વખત વરસવાથી જમીનને એક હજાર વર્ષ સુધી ધાન્યાદિ ઉત્પન કરવાને લાયક
श्री. स्थानांग सूत्र :03
