________________
२९८ ।
स्थानाङ्गसूत्रे तथा-" ओसन्नोऽपि विहारे कम्मं सिढिलेइ सुलहबोही य ।
चरणकरणं पिसुद्धं उबव्हंतो परूर्वेतो ॥२॥" छाया-भवेद् हि व्यसनं प्राप्तः शरीरदुर्बलतया असमर्थः ।
चरणकरणे अशुद्ध शुद्धं मार्ग प्ररूपयेत् ॥ १॥ तथा अवसन्नोऽपि विहारे कर्म शिथिलयति सुलभबोधिश्च । चरणकरणं विशुद्धम्, उपबृहयन् प्ररूपयन् । २।" इति,
इति प्रथमः १। तथा-एक उच्छ जीविकासम्पन्नो भवति, नत्वाख्यायकः, स च यथाच्छन्दः, इति द्वितीयः २। तथा-एक: आख्यायकोऽपि उच्छजीविकासम्पन्नोऽपि, स च
"होज्ज उ पसणं पत्तो" इत्यादि ।
तात्पर्य इन गाथाओंका यही है जो संविग्न व्यसनग्रस्त-कष्ट प्राप्त होता है या शरीरसे दुर्बल होनेके कारण असमर्थ हो जाता है उसके चरणकरण अशुद्ध हो जाते हैं, अवसन भी विहारमें अपने कर्तव्यमें शिथिल हो जाता है पर उसकी बोधि शिथिल नहीं होती है वह चरण. करणकी विशुद्धिको घढानेकी चेष्ठामें रहता है और शुद्ध मार्गकी प्ररूपणा करता है १
तथा कोई एक मनुष्य ऐसा है जो उञ्छजीविकासम्पन्न होता हैएषणादि निरत होताहै, पर यह आख्यायक (प्रवचनका उपदेशक) नहीं होता है-ऐसा वह यथाच्छन्द होता है २ तथा कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो आख्यायक भी होता है और उच्छजीविकासंपन्न भी होता है ऐसा वह साधु होता है ३, तथा कोई एक ऐसा पुरुष होता है, "होज उपसणं पत्तो"त्याहि-मायामाना सायार्थ नीय प्रभाव छ-२ सविन વ્યસનગ્રસ્ત અથવા આપદુરસ્ત હોય છે, અથવા શરીરની કમજોરીને કારણે અશક્ત થઈ ગયેલ હોય છે, તેના ચરણકરણ અશુદ્ધ થઈ જાય છે, એ સાધુ પિતાના શ્રમણને ગ્ય કર્તવ્યપાલનમાં પણ શિથિલ બની ગયે હોય છે, પરંતુ તેની બેધિ શિથિલ થતી નથી, તેથી તે ચરણકરણની વિશુદ્ધિ વધારવાની ચેષ્ટા કર્યા કરે છે અને શુદ્ધ માર્ગની પ્રરૂપણ કરે છે (૧)
કોઈએક પુરુષ એ હોય છે કે જે ઉછળવિકાસંપન્ન હોય છે-એષણાદિ નિરત હોય છે, પણ તે આખ્યાયક (પ્રવચનને ઉપદેશક) હેત નથી એ પુરુષ યથાશ્કેદ હોય છે (૨) કેઈ પુરુષ એ હોય છે કે જે આખ્યાયક પણ હોય છે અને ઉછછવિકાસંપન્ન પણ હોય છે એ જીવ સાધુ હોય છે. (૩)
श्री. स्थानांग सूत्र :03
