________________
स्थानाङ्गसूत्रे चतुभिर्वादरकायैरुपपद्यमानौकः स्पृष्टः प्रज्ञप्तः, तद्यथा-पृथिवीकायिकैः १, अप्कायिकैः २, वायुकायिकैः ३, वनस्पतिकायिकः ४। (२) ॥ सू० ३६॥
टीका-" चउहि अत्थिकाएहिं" इत्यादि-चतुर्भिः अस्तिकायैः लोकः स्पृष्टः-प्रतिपदेशं व्याप्तः प्रज्ञप्तः, तद्यथा-'धर्मास्तिकायेने " त्यादि । (१) ___ " चाहिं वायरकाएहिं " इत्यादि-चतुर्भिः बादरकायैः उपपधमानीवः लोकः स्पृष्टः-व्याप्तः प्रज्ञप्तः, तद्यथा-पृथिवीकायिकैः १, अकायिकैः २, चायुकायिकैः ३, वनस्पतिकायिकैः ४। अयं भावः-बादरा हि पृथिव्यवायुवनस्पतयः सर्वतो लोकादुधृत्य पृथिव्यादि-घनोदध्यादि-घनवातवलयादि घनोदध्यादिषु स्वकीयस्थकीयेत्पत्तिस्थानेष्वन्यतरगत्या समुत्पद्यमाना अपर्याप्तकावस्थायामनिबहुत्यात् सकललोकं स्पृशन्ति, ते पुनः पर्याप्ता बादरतेजस्कायिकास्त्रसाश्च लोकासंख्येयभागमेव स्पृशन्ति, उक्तं च प्रज्ञापनायाम्-" एस्थ णं बादरपुढवि. काइयाणं पज्जत्तगाणं ठाणा पण्णत्ता, उयवाएणं लोयस्स असंखेज्जइभागे"। ___ उत्पद्यमान चार बादर कायोंसे यह लोक स्पृष्ट कहा गया है, जैसे पृथिवीकायिकोंसे अप्कायिकोंसे चायुकायिकोंसे और वनस्पतिकायिकोंसे।
इनमें प्रथम सूत्रका अभिप्राय तो स्पष्ट है द्वितीय सूत्रका अभिप्राय ऐसा है-चादरकायिक पृथिवी, अप्, वायु, और वनस्पति जीच समस्त लोगसे उद्वर्तना करके पृथिवी आदिकोंमें-घनोदध्यादि वातयलयादिकोंमें अपने २ उत्पत्तिस्थानों में किसी एक गतिसे उत्पन्न होते हुए अपर्याप्तायस्थामें अति बहुत होनेसे सर्व लोककी स्पर्शना करते हैं और जो पर्याप्त बादर तेजस्कायिक जीव हैं वे और त्रस जीव लोकके असंख्यात भागकोही स्पर्श करतेहैं । उक्तं प्रज्ञापनायाम-प्रज्ञापना सूत्र में कहाहै-"एस्थ णं बादरपुढविकाइयाणं पज्जत्तगाणं ठाणा पण्णत्ता,उव
ઉત્પધમાન ચાર બાદર કાયોથી આલેક પૃષ્ટ કહ્યો છે–(૧) પૃથ્વી पिथी, (२) म५४ायिाथी, (3) वायुयायी माने (४) यन२५तिविथी.
આ બે સૂત્રોમાંથી પહેલા સૂત્રને ભાવાર્થ તે સુગમ છે. બીજા સૂત્રને ભાવાર્થ નીચે પ્રમાણે છે–બાદરકાયિક પૃથ્વીકાય, અપૂકાય, વાયુકાય અને વનસ્પતિકાય છે સમસ્ત લેકમાંથી ઉદ્વર્તન કરીને પૃથ્વી આદિકે માં-ધનદધિ આદિ વાતવલયાદિકમાં પિત પિતાના ઉત્પત્તિ સ્થાનમાં કોઈ એક ગતિમાં ઉત્પન્ન થઈને અપર્યાપ્તાવસ્થામાં ઘણું વધારે હોવાથી સર્વ લેકની સ્પર્શના કરે છે. અને જે પર્યાપ્ત બાદર તેજસ્કાયિક જીવે છે તેઓ અને ત્રસજી લેકના અસંખ્યાતમાં ભાગને સ્પર્શ કરે છે. પ્રજ્ઞાપના સૂત્રમાં કહ્યું છે કે" एत्थणं बादरपुढविकाइयाणं पज्जत्तगाण ठाणा पण्णत्ता, उववाएणं लोगस्स असं
श्री. स्थानांग सूत्र :03
