________________
सुघाटीका स्था०४३०३सू०२९ चतुर्विधपुरुषजातविषयकचतुर्दशचतुर्भङ्गीनि० १४५ पश्चादपि ज्योतिरेव मपति, सर्वदा ज्ञानप्रकाशसम्पन्नत्वात् । इति चतुर्थः ।४ (७) __" चत्तारि पुरिसजाया " इत्यादि-पुनः पुरुषजातानि चत्वारि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-एकः पुरुषः पूर्व तमः-कुकर्मकारितया मलिनस्वभावो भवति स एव पश्चात् तमोबल:-तमः-प्रच्छन्नमज्ञातं बलं सामर्थ्य यस्य स तमोवलः, यद्वातमः-अन्धकार एव बलं तत्र वा बलं यस्य स तमोपलो भवति, स चासदाचारवानज्ञानी रात्रिचरो वा चौरादिः, इति प्रथमो भङ्गः । १। तथा-एकः पूर्व तमःकुकर्मकारितया मलिनस्वभावो भवति, स एव पश्चात् ज्योतिर्वल:-ज्याति-निं बलं यस्य स तथा ज्ञानबलसम्पन्नः, यद्वा-ज्योतिः-सूर्यादिप्रकाशः, तदेव तत्र बाद में किसी निमित्त यश ज्ञान रहित हो जानेसे अन्धकार तुल्य हो जाता है ३ तथा कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो पहिले ज्ञानवाला होनेसे ज्योति के जैसा होता है और बाद में भी यह ज्ञान के प्रकाश से प्रकाशवाला बना रहने के कारण ज्योति जैसा ही बना रहता है (७)
आठवें सत्र में जो पुरुष चार प्रकारके कहे गये हैं-उनका सारांश ऐसा है--कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो पहिले भी दुराचारी होनेसे अन्धकार तुल्प मलिन स्वभाववाला होता है और बाद में भी वह मलिन स्वभाववाला होता है ऐसा वह पुरुष असदाचारचाला होता है अथया अज्ञानी होता है या रातमें फिरनेवाला चौर आदिजन होता है । तथा कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो पहिले तो तमः-कुकर्मकारी होने से मलिन स्वभावयाला होता है और वही आगे चलकर ज्योतिर्बल-ज्ञान ही है बल जिसका ऐसा होता है अर्थात् ज्ञानबल सम्पन्न हो जाता જ્ઞાન અથવા પ્રસિદ્ધિથી રહિત થઈ જવાને કારણે અંધકાર સમાન બની જાય છે. (૫) કઈ એક પુરુષ પહેલાં પણ જ્ઞ નથી યુક્ત હોવાને કારણે જાતિસમાન હોય છે અને પછી પણ જ્ઞાનરૂપ પ્રકાશથી પ્રકાશિત રહેવાને કારણે
તિસમાન જ ચાલુ રહે છે. - આઠમાં સૂરમાં પુરુષના નીચે પ્રમાણે ચાર પ્રકાર કહ્યા છે–(૧) કેઈ એક પુરુષ એ હોય છે કે જે પહેલાં પણ દુરાચારી હોવાથી અંધકાર સમાન મલિન સ્વભાવવાળો હોય છે અને આગળ જતાં પણ દુરાચારી જ રહેવાને કારણે અંધકારતુલ્ય મલિન સ્વભાવવાળે જ ચાલુ રહે છે. એ તે પુરુષ અસદાચારવાળે અથવા અજ્ઞાની અથવા નિશાચર (ચર આદિ) હોય છે.
(૨) કઈ એક પુરુષ પહેલાં તો દુરાચારી (કુકર્મકારી) હેવાથી મલિન સ્વભાવવાળો હોય છે, પણ આગળ જતાં તિબેલા જ્ઞાન જ જેનું બલ છે
स०-१९
श्री. स्थानांग सूत्र :03
