________________
७७८
स्थानाङ्गसूत्रे ___ अत्र नन्दीश्वरो मध्यजम्बूद्वीपापेक्षयाऽष्टमत्वेन पठितः, सोऽयं नन्दीश्वरो द्वीपोऽन्यद्वीपापेक्षया प्रचुररमणीयत्वेन, उत्सवादिकारणवशादेवानां संमीलनसद्भावेन च वरः श्रेष्ठः । तस्यैवंविषस्य चक्रवालविष्कम्मस्य-चतुरशीति लक्षाधिकत्रिषष्टयधिकशतकोटि ( १६३८४००००० ) योजनप्रमाणवलयविस्ता. रस्य, उक्तश्च तत्प्रमाणम् - वरुणद्वीप और वरुण समुद्र ४ । इत्यादि रूपसे द्वीप और द्वीपोंको घेरे हुवे समुद्र हैं। अन्तमें-स्वयम्भूरमण द्वीप और स्वयम्भूरमण समुद्र है। यहां ग्यारह दोपोंके नाम प्रकट किये गये हैं। पुष्करद्वीपके बाद क्षीरदीप-क्षीरसमुद्र ५, घृतद्वीप-घृतसमुद्र ६, क्षोदीप-इक्षु समुद्र ७, नन्दीश्वर द्वीप-नन्दीश्वर समुद्र ८, अरुणवर दीप-अरुणबर समुद्र ९, कुण्डल द्वीप-कुण्डल समुद्र १० और रुचक द्वीप-रुचक समुद्र ११ ___ इस तरहसे द्वीप और समुद्र हैं । सूत्रकारने जो यहां लवण समुद्र
और कालोद समुद्र इन दोही समुद्रोंका नाम इस गाथामें प्रकट किया है। उसका कारण ढाई दीपमें ये दोही समुद्र हैं, यह समझानेके लिये किया है। यहां नन्दीश्वर द्वीप मध्य जम्बूद्वीपकी अपेक्षा आठयां है, इसके साथ जो 'वर' विशेषण दिया गया है, उसका कारण ऐमा है कि यह द्वीप अन्य दीपोंकी अपेक्षा प्रचुर रूपमें रमणीय है, तथा तीर्थ. करों के जन्म उत्सवादि कारणोंसे यहां देवोंका संमिलन होता रहता है। इसका चक्रवाल विस्तार १६३८४००००० एक अरब तिरसठ करोड चौरासी लाख योजनकाहै । कहाभी है " तेसडकोडिसयं” इत्यादिસમુદ્ર છે. ૪. ત્યારબાદ ક્ષીર દ્વીપ અને ક્ષીર સમુદ્ર છે. . ૫. ત્યારબાદ ઘતદ્વીપ અને ઘતસમુદ્ર ૬ ક્ષેદ દ્વિીપ અને ઈક્ષુ સમુદ્ર ૭ નંદીશ્વર દ્વીપ અને નંદીશ્વર સમુદ્ર | ૮ | અરુણુવર દ્વીપ અને અણવર સમુદ્ર ૯ કુંડલ દ્વીપ અને કુંડલ સમુદ્ર ૧૦ | સૂચક દ્વીપ અને રુચક સમુદ્ર છે ૧૧ ઈત્યાદિ રૂપે દ્વીપ અને દ્વીપને વીંટળાયેલા સમુદ્ર છે, છેવટે સ્વયંભૂરમણ દ્વીપ અને સ્વયંભૂરમણ સમુદ્ર છે.
સૂત્રકારે અહીં ગાથામાં લવણ સમુદ્ર અને કાલેદ સમુદ્ર આ બે સમુદ્રોનાં નામ જ પ્રકટ કર્યા છે તેનું કારણ એ છે કે અઢી દ્વીપમાં એ બે જ સમુદ્ર છે. મધ્ય જંબુદ્વીપથી નન્દીશ્વર દ્વીપ આઠમે દ્વીપ છે. તેને જે વર " વિશેષણ લગાડયું છે તેનું કારણ એ છે કે અન્ય દ્વીપ કરતાં આ દ્વીપ ઘણેજ રમણીય છે, ઉત્સવાદિ કારણોને લીધે ત્યાં દેવેનું આગમન થતું રહે છે. તેને
पार वि (परिव) १६३८४००००० (से अपन, तस रोड भने ८४ ५) योजना छ. युं ५ छे , “ तेसहूं कोडिसयंत्यादि.
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
