________________
६८४
स्थानाङ्गसूत्र टीका-" चत्तारि राईओ” इत्यादि-राजयः-रेखाः, ताश्चतस्रः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-पर्वताराजि:-पर्वते राजिः-पर्वतोल्लिखिता रेखेत्यर्थः १, पृथिवीराजिःपृथिव्यामुल्लिखिता रेखा २, वालुकाराजि:-बालकायां विलिखिता रेखा ३, उदकराजिः-उदके-जले कृता रेखा ४। इत्थं दृष्टान्तमुक्त्वा दार्टान्तिकमाह" एवामेव " इत्यादि-एवमेव-पर्वतादिराजिवदेव, कोधः - कषायविशेषः, चतुर्विधः प्रज्ञप्तः, तद्यथा-पर्वतराजिसमानः-पर्वतोल्लिखितरेखा तुल्यः क्रोधो भवति, यथा पर्वतोल्लिखिता रेखा दृढत्वादनपायिनी भवति, तथा तत्सदृशः क्रोधो. ऽपि दृढानुबन्धत्वादनपायो भवति । अयं चानन्तानुबन्धिस्वरूपो भवतीति । तथा-पृथिवीराजिसमानः क्रोधः, यथा-पृथिव्यामुल्लिखिता रेखा हीनत्वादल्याकषाय का स्वरूप कहा जाता है-" चत्तारि राईओ पण्णत्ताओ तं जहा" इत्यादि । ५५ टीकार्थ-राजियाँ (तड) चार कही गई हैं। जैसे-पर्वतराजि१, पृथिवीराजि२, वालुकाराजि ३, उदकराजि ४ । इसी प्रकार से अनन्तानुबन्धी १, अप्रत्याख्यान २, प्रत्याख्यान ३, और संज्वलन सम्बन्धी क्रोध भी चार प्रकार का कहा गया है, जैसे अनन्ताऽनुबन्धी क्रोध १, पर्वतराजी के समान होता है, अप्रत्याख्यानी क्रोध २, पृथिवीराजीके समान होता है, प्रत्याख्यानी क्रोध ३, वालुकारेखा के समान होता है, संज्वलन अनन्तानुबन्धी क्रोध ४ । जलरेखा समान होता है।
" पवई राइसमाणं कोहं अणु०" इत्यादि।
पर्वतराजी के समान अनन्तानुबन्धी क्रोध में प्रविष्ट हुवा जीव यदि मरता है तो वह नैरयिकोंमें उत्पन्न होता है, द्वीतीय पृथिवीराजी के समान अप्रत्याख्यान क्रोधमें प्रविष्ट हुवा जीव यदि मरता है तो તેથી હવે સૂત્રકાર કષાના સ્વરૂપનું નિરૂપણ કરે છે.
चत्तारि राईओ पण्णताओ-तंजहा " त्याह
ટીકાથ–ચાર પ્રકારની રાજિઓ કહી છે. તે ચાર પ્રકારો આ પ્રમાણે છે(१) तशलि, (२) पृथवी.लि, (3) वायु २ (४) .
એ જ પ્રમાણે ક્રોધના પણ ચાર પ્રકાર કહા છે–(૧) અનન્તાનુબંધી, (२) मप्रत्याभ्यान, (३) प्रत्याभ्यान मन (४) सन.
અનન્તાનુબન્ધી ક્રોધ પર્વતરાજિ સમાન છે, અપ્રત્યાખ્યાની ક્રોધ પૃથ્વીરાજિ સમાન છે, પ્રત્યાખ્યાની ક્રોધ વાલુકા રેખા સમાન છે, અને સંજવલન સંબંધી ક્રોધ જલરેખા સમાન છે.
___“पव्वइ राइ समाणं कोहं अणु० "त्याह-५ तानि समान मानનાનુબન્ધી કોધમાં પ્રવિણ થયેલે જીવ જે સરકી (મરી) જાય છે, તે નરક
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
