________________
सुधा टीकास्था०४ उ०२ सू० ४१ सप्राणविशेषस्वरूपनिरूपणम् ६५१
यद्वा-आत्मान्तकरः-आत्मनः-स्वस्यान्तं-मरणं करोतीत्येवंशील आत्मान्तकरः-आत्मघाती, तथा-नो परान्तकरः-नो परघातीति प्रथमः ११
द्वितीयस्तु परवधकः, तृतीय आत्म परवधकः, चतुर्थस्तु नो आत्मवधको नो परवधक इत्यर्थों बोध्यः ४। ॥२॥
" चत्तारि पुरिसनाया पण्णत्ता" इति स्पष्टम् । नवरम्-एक:-कश्चित् आत्मतमः-आत्मानं तमयति-खेदयतीत्यात्मतमः, किन्तु नो परतमा-परं शिष्यादिकं तमयतीति परतमः नो भवति १। एवं शेषभङ्गत्रयं बोध्यम् ४।। ___ अत:-कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो आत्मघाती होता है परघाती नहीं होता है । तथा कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो आत्मघाती न होकर परघाती होता है, जैसे-शिकारी पुरुष । तथा-कोई एक तीसरा पुरुष ऐसा होता है जो अपनाभी घात करता है और परकाभी घात करता है। कोई एक चौथा पुरुष ऐसा होता है जो न अपना घात करता है और न परका घात करता है २ । __ " चत्तारि पुरिसजाया पण्णत्ता" यहाँ जो आत्मतम आदिरूपसे पुरुषजात चार प्रगट किये गये हैं, उनका तात्पर्य ऐसा कि-कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो अपने आपकोही खेदयुक्त करता है, शिष्यादिरूप परको नहीं १ । इसी प्रकारसे और तीन भङ्गोंकोभी समझ लेना चाहिये । पुनश्च-जो आत्मदम आदि प्रकारसे पुरुष कहे गये हैं।
मथा-" मात्भान्त४२ " ५४ पोतानी पर्यायन विश्छेनु-मात्मઘાતીનું વાચક છે. આ દષ્ટિએ વિચારવામાં આવે તે પહેલા ભાંગીને ભાવાર્થ આ પ્રમાણે થશેકેઈ એક પુરુષ એ હોય છે કે જે આત્મઘાતી હોય છે, પણ પરઘાતી હેતે નથી. (૨) કોઈ એક પુરુષ એ હોય છે કે જે પરઘાતી હોય છે, પણ આત્મઘાતી હેતે નથી. (૩) કેઇ એક પુરુષ એ હોય છે કે જે પોતાને પણ ઘાતક હોય છે અને પરનો પણ ઘાતક હોય છે. (૪) કેઈ એક પુરુષ એ હોય છે કે જે પિતાને પણ ઘાતક હોતે नथी भने ५२ने। ५ घात तो नथी. । २ ।।
an सूत्री मावा-" चत्तारि पुरिसजाया पण्णत्ता" त्याहि. આત્મતમ આદિ રૂપે પુરુષના જે ચાર પ્રકાર કહ્યા છે તેનું સ્પષ્ટીકરણ (૧) કોઈ એક પુરુષ એ હોય છે કે જે પિતાના મનને જ બેયુક્ત કરે છે, શિષ્યાદિ રૂપ પરને ખેદયુક્ત કરતું નથી. એ જ પ્રમાણે બાકીના ત્રણ ભાંગાને ભાવાર્થ પણ સમજી લે. ૩
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
