________________
सुधा टीका स्था० ४ ० २ सू० ४१ पुरुषजातनिरूपणम्
५१५ टीका-" चत्तारि पुरिसजाया" इत्यादि-तत्राऽऽयों नवविधः, यदाह
" खेते जाईकुलकम्मसिप्पभासाइ नाणचरणे य ।
दंसण आरिय णवहा मिच्छा सगजवणखसमाई ।१।" इति, छाया-"क्षेत्रे जातिकुलकर्मशिल्पभाषे ज्ञानचरणे च ।
दर्शने आर्यों नवधा म्लेच्छाः शक-यवन-खसादयः ।२।" तत्र क्षेत्राऽऽयः-पापकर्मरहितो विशुद्ध इत्यर्थः, तथा-आर्यभावः-क्षायिकादिज्ञानादिगुणसम्पन्नः, अनार्यभावश्च-क्रोधादिकलुषित इति । शेष सुगमम् । मू०४१॥ भाववाला-४ इस मूत्र में जो आर्य कहा गया है, वह नौ प्रकारका कहा गया है-खेत्ते, जाई, कुल, कम्म, इत्यादि. क्षेत्रार्य-१ जात्यार्य-२कुलार्य३ कर्माय-४शिलार्य-५ भाषार्य-६ ज्ञानार्य-७ चारित्रार्य-८और-दर्शनार्य -९। तथा, म्लेच्छ, शक, यवन, और खस आदि ये अनार्य कहे गयेहैं । जो क्षेत्र आर्य होता है. वह-पाप रहित होता है. विशुद्ध होता है, तथा—क्षायिक आदि ज्ञानादि गुणों से सम्पन्न होता है. और-अनार्य भाव जो, क्रोधादिक है उनसे भी कलुषित होता है। बाकी का सब कथन सुगम है. तात्पर्य इस कथन का ऐसा है कि-जोक्षायादि ज्ञानादि भावों से युक्त होता है वह-" आर्यभाव " से, और-जो क्रोध आदि से कलुषित होता है वह-" अनार्यभाव" से लिया गया है. इस तरह इन शब्दों को समझ कर ये-आर्य-अनार्य आदि चारों भान सुगम रीति से समझे जा सकते हैं । सू०४१ ॥ ભાવયુકત. આ સૂત્રમાં જે આર્ય કહેવામાં આવેલ છે તે નવ પ્રકારના સમ
4. सम-खेत्ते-जाई-कुल-कम्म" त्याह--(१) क्षेत्रायः, (२) त्याय, (3) gam, (४) ४ायः, (५) शिक्षा, (६) सापायः, (७) शाना, (८) यात्रिय मन (6) शनाय. ये रीत शनशास्त्रमा माय न ४२ri xn छ. २४, યવન અને ખસ આદિને પ્લેછ, અનાર્ય કહ્યા છે. જે ક્ષેત્રાર્ય હોય છે તે પાપ રહિત (વિશુદ્ધ) હોય છે અને ક્ષાયિક આદિ જ્ઞાનાદિ ગુણોથી યુક્ત હોય છે, અને ક્રોધાદિક જે અનાર્યભાવ છે તેનાથી પણ કલુષિત હોય છે, બાકીનું કથન સુગમ છે. આ કથનને સંક્ષિપ્ત ભાવાર્થ નીચે પ્રમાણે છે-ક્ષાયિક આદિ જ્ઞાનાદિ ભાવેથી યુક્ત પુરુષને આર્યભાવ યુક્ત કર્યો છે, અને ક્રોધાદિથી કલુષિત ભાવયુક્ત પુરુષને અનાર્ય ભાવયુક્ત કહ્યો છે. આ રીતે આ શબ્દને સમજવાથી આર્ય-અનાર્ય આદિ ચારે ભાગા સરળતાથી સમજી શકાય છે. આ સૂ. ૪૧
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
