________________
सुधा टीका स्था०४ उ०१ सू. ३३ समेद भृतकनिरूपणम्
" चत्तारि पुरिसजाया" इत्यादि-पुरुषजातानि-पुरुषप्रकाराः, चत्वारि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-एक:-कश्चित् संप्रकटप्रतिसेवी-साध्वादिसमक्षकल्प्यभक्तपानादिकं प्रतिसेवितुं-भोक्तुं शीलमस्येति संभकटप्रतिसेवी-दूषितभक्तपानादिप्रकटसेयरी भवति, किन्तु प्रच्छन्नमतिसेवी न भवति, उभयलोकभयवर्जितत्वात् ।१। एक:-कश्चित् पच्छत्रपतिसेवी भवति, किन्तु सम्प्रकटप्रतिसेवी नो भवति ।२। एक:-कश्चित् संप्रकटमतिसेव्यपि प्रच्छन्नप्रतिसेव्यपि भवति ।३। एका-कश्चित् नो सम्मकटपतिसेवी, नापि च प्रच्छन्नप्रतिसेवी भवति, आत्मार्थित्वात् ।४। एषु चतुर्थोभङ्गः शुद्धः । सू० ३३ ।।
इस सूत्र द्वारा जो पुरुष प्रकार चार कहे गये हैं, उनका तात्पर्थ ऐसा है-संप्रकटप्रतिसेवी नो प्रच्छन्नप्रतिसेवी १ वह है जो साधु आदिके समक्ष अकल्प्य भक्त पानादिक सेवन करनेका स्वभाववाला होता है, परन्तु प्रच्छन्न रूपसे उसका प्रतिसेवी नहीं होता है । क्योंकि ऐसा पुरुष उभय लोकके भयसे वर्जित होता है यह प्रथम विकल्प है। तथा-कोई एक दूसरा ऐसा होता है जो प्रच्छन्न प्रतिसेवी होता है। किन्तु प्रकट में प्रतिसेवी नहीं होता है, यह-द्वितीय विकल्प है । तथा कोई एक तीसरा पुरुष ऐसा है कि प्रकटमें भी अकल्प्य भक्तपानादिकका प्रतिसेवी होता है और प्रच्छ रूपमें भी, यह तृतीय विकल्प भङ्ग है ३ कोई एक चौथा ऐसाहै जो न प्रगटमें अकल्प्य भक्त पानादिकका प्रतिसेवी ____ " चतारि पुरिसजाया" त्यादि-मा सूत्र द्वारा २ या२ पुरुष । કહ્યા છે તેનું સ્પષ્ટીકરણ આ પ્રમાણે છે
(१) " संप्रकटप्रतिसेवी-नो प्रच्छन्नप्रतिसेवी"-२ ५८ -साधु આદિની સમક્ષ અલભ્ય ભક્તપાનાદિકનું સેવન કરનારે હોય છે, પણ પ્રચ્છન્ન (છપી) રીતે તેનું પ્રતિસેવન કરનારે હોતે નથી, એવા પુરુષને આ પહેલા પ્રકારમાં ગણાવી શકાય છે, એ પુરુષ ઉભયકના ભયથી વિહીન હોય છે. કઈ પુરુષ એ હોય છે કે જે પ્રચ્છન્નરૂપે અકય આહારદિનું પ્રતિસેવન કરના હોય છે, પણ પ્રકટમાં તેનું સેવન કરતે નથી, આ બીજો વિકલ્પ છે. (૩) કેઈ પુરુષ એવો હોય છે જે પ્રકટ રૂપે પણ અકથ્ય આહારાદિનું સેવન કરે છે અને પ્રચ્છન્ન રૂપે પણ તેનું પ્રતિસેવન કરે છે. આ પ્રકારના પુરુષને ત્રીજા પ્રકારમાં ગણાવી શકાય છે. (૪) કેઈ પુરુષ એ હોય છે કે જે પ્રકટ રૂપે પણ અકથ્ય આહારદિનું પ્રતિસેવન કરતું નથી અને પ્રચ્છન્ન રૂપે
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
