________________
सुघा टीका स्था०४ उ० १ ० ८ वनस्पतिनिरूपणम्
४२५ अवेदिते-अननुभूते अत एव अनिर्जीणे जीवप्रदेशेभ्योऽपरिशटितेऽपृथक्भूते सति मानुषं लोकं हव्यमागन्तुमिच्छेत् परन्तु मानुषं लोकं हव्यमागन्तुं नैव शक्नोति, अवश्यवेदनीयनारककर्मनिगडनिबद्धत्वात् ३।। ___ तथा “ एव"-मित्यादि-एवम् अनेन प्रकारेण, अधुनोपपन्नो नैरयिको निरयायुष्के-निरयो-नरकस्तद्भोग्यमायुः प्राणधारणावधिकालो यस्य तन्निरयाऽऽयुष्कं तस्मिन् निरयाऽऽयुष्के कर्मणि अक्षीणेऽवेदितेऽनिर्जीणे च सति निरयान्मानुषं लोकमागन्तुमिच्छति, परन्तु मानुषं लोकमागन्तुं नैव शक्नोति, स्पोपाजितकर्मणोऽक्षीणत्वाननुभूत - त्वान्निर्जीर्णत्वेन बद्धकर्मणोऽवश्यभोग्यत्वादिति परमार्थः ४॥ ___ " इच्चेएहिं "-इत्येतैः, चतुमिरनन्तरोक्तः स्थानैः, अधुनोपपन्नो नैरयिको नैरयिकलोके स्थितः सन् मानुषं लोकं हव्यमागन्तुमिच्छेत् परन्तु नैव हव्यमागन्तुं शक्नोति, उक्तकारणकलापात् ।।
पूर्व नारकाणां स्वरूपमुक्तं, ते च नारका असंयमजनकपरिग्रह-वशादुत्पद्यन्त इति तद्विपक्षभूतं परिग्रहविशेष वजितुं साधीनां कल्पनीयवस्त्रविशेष दर्शयितुमाहकिया है जब तक उसे वह पूर्ण रूप से भोगकर निर्जीर्ण नहीं कर देता है तब तक वह नरकलोक से नहीं निकल सकता है, क्यों कि-यह अवश्य वेदनीय नारक कर्मरूपी निगड वेडी से जकडा रहता है। तथा चतुर्थ कारण ऐसा है कि-जो उस नये नारकी ने वहां की आयु का बन्ध किया है उसे भोगे विना वह वहां से नहीं निकल सकता है। इस तरह बद्ध कर्म अवश्य भोग्य होने से वह वहीं रहता है वहां से बाहर नहीं आ सकता है । ८ । ___ जीव असंयम जनक परिग्रह के वश से नारक रूप से उत्पन्न होते हैं इसलिये परिग्रह रहित साध्वी का कथन सूत्रकार प्रगट करते हैं"कप्पंती" इत्यादिનાખતા નથી, ત્યાં સુધી તે નરલેકમાંથી નીકળી શકતું નથી, કારણ કે અવશ્ય વેદનીય નારક કર્મરૂપ બેડીથી તે જકડાયેલો રહે છે.
ચોથા કારણનું નિરૂપણું–તે નવા નાકે નરકાયુને જે બધ કર્યો હોય છે તેને ભગવ્યા વિના તે ત્યાંથી નીકળી શકતો નથી. આ રીતે બદ્ધ કર્મ અવશ્ય ભગ્ય હોવાને લીધે તેને ત્યાં જ રહેવું પડે છે–ગમે તેટલી ઈરછા કરવા છતાં તે અહીં આવી શકતું નથી.
અસંયમજનક પરિગ્રહને કારણે જીવ ના૨ક રૂપે ઉત્પન્ન થાય છે. હવે તેનાથી વિપરીત એવી પરિગ્રહરહિત સાઠવીનું સૂત્રકાર કથન કરે છે–
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦ર
