________________
सुधा टीका स्था० ४ उ. १ सू० ५ सुतादिदृष्टान्तेन पुरुषनिरूपणम्
४११
मेण्ट विषाणपत्रको रकः = मेषशृङ्गतुल्यफला वनस्पतिजातिः, तस्याः प्रलम्ब कोरकः मेण्ढविषाणा फलकलिकेत्यर्थः ४ ॥ २७ ॥ अथ दान्तिक पुरुषजातसूत्रम् -
".
" एवामेवे " - त्यादि - एवमेव दृष्टान्त भूत कोरकव देवेत्यर्थः, चलारि पुरुषजातानि प्रज्ञप्तानि तद्यथा - आम्रमलम्ब कोरकसमानः आम्रप्रलम्वकोरकेण समानः = सदृशः, यथाऽऽम्रमलम्ब कोरकः सेव्यमानः सन्तुचित्तसमये समुचितं स्यादुफलं ददाति तथा पुरुषोऽपि परिचर्यमाणउचितकाले समुचितमुपकारफलं जनयतीति स पुरुष आम्रप्रलम्बकोरकसमानो गीयते । १ ॥
तालम लम्वकोरकसमानः- यथा तालमलम्बकोरकः स्वं चिरं सेवमानस्य पुरुका अर्थ है वल्लीकलिका तथा मेण्ढविषाणाप्रलम्बकोरक शब्द का अर्थ है मेण्डविषाणाफलकलिका, । मेषशृङ्गतुल्य फलवाली वनस्पति है इसके प्रलम्व का फल को जो शेरफ होता है वह यहां मेषवृषाण प्रलम्बकोरक से लिया गया है ।
आम्र फल
अब इन चार प्रकार के कोरकों का साधर्म्य दाष्टन्तिकभूत पुरुषों में घटित सूत्रकार ने इस प्रकार से किया है-सेवा किया गया जो पुरुष उचित समय में समुचित उपकारफल को देता है वह पुरुष आम्र फल के कोरक के समान है, जैसे का कोरक सेवित रक्षित किये जाने पर उचित समय में समुचित स्वादवाले फल को देता है १ जो पुरुष चिरकाल तक सेवित होने पर भी कष्ट से पुष्कल उपकार के फल को देता है वह पुरुष तालप्रलम्ब कोरक અને મેંઢ વિષાણા પ્રલમ્બ કારક શબ્દના અર્થ ‘ મેંઢ વિષાણુ ફેલ કલિકા ? થાય છે. ઘેટાના શિંગડાંના આકારના ફૂલવાળી એક વનસ્પતિ થાય છે (કદાચ ખીજડા માટે આ શબ્દ વપરાતા હાય), તેના પ્રલમ્બના (ફૂલના ) જે શેરફ (શિંગ) હાય છે તેને અહીં મેષવૃષાણ પ્રલમ્બ કારક પદ દ્વારા ગ્રહણ કરવામાં આવેલ છે. આ ચાર પ્રકારના કારકે અને દાબ્ઝન્તિક પુરુષા વચ્ચે શી સમાનતા છે તે સૂત્રકાર પ્રકટ કરે છે—
(૧) જેમ આમ્રફલ કારકનું રક્ષણ કરવામાં આવે તે ઉચિત સમયે સમુચિત સ્વાદવાળા ફળ આપે છે, તેમ કેટલાક પુરુષો એવા હાય છે કે તેમની સેવા કરવામાં આવે તે ઉચિત સમયે સમુચિત ઉપકાર રૂપ ફૂલનું પ્રદાન કરે છે, એવા પુરુષાને પહેલા પ્રકારમાં ગણાવી પ્રલમ્બ કૈારકની દીકાળ પર્યંત રક્ષા કરવામાં આવે, તે પ્રાપ્તિ થાય છે, એ જ પ્રમાણે કેટલાક પુરુષા દીર્ઘકાળ
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
શકાય છે. (૨) તાડ મહામુશ્કેલીએ ફૂલની પર્યન્ત સેવિત થયા
