________________
२८६
स्थानाङ्गसूत्रे तथा-सर्वतः कर्मक्षयकारीत्यर्थः, अतएव-महापर्यवसानः-महत्-आत्यन्तिकं पर्यवसानम् , अन्तो भवान्तो यस्य स तथा-तद्भवसिद्धिगामीत्यर्थः, भवति । तद्यथातान्येव स्थानानि यथा-'कयाणं ' अहं इत्यादि, कदा खलु अहम् इत्यादि सुगमम् । ' अपच्छिमे'-त्यादि, अपश्चिममारणान्तिकसंलेखनाजोषणाजोषितः, तत्र-न विद्यते पश्चिमो यस्या सा अपश्चिमा-सर्वान्तिमा, यद्वा-पश्चिमैवामङ्गलपरिहारार्थमपश्चिमा, मरणं-सर्वायुष्कक्षयलक्षणं प्रतिक्षणजायमानाऽऽवीचीमरणाग्रहणात् , तदेवान्तः-मरणान्तः, तत्र भवा मारणान्तिकी, संलिख्यते-कशीक्रियते शरीरकषायादि यया सा संलेखना-तपोविशेषलक्षणा, अपश्चिममारणान्तिकसंलेखना, तस्या जोषणा-सेवना अपश्चिममारणान्तिक-संलेखना जोषणा, तया जोषितः-सेवितः स तथा-अपश्चिममारणान्तिकसंलेखनाख्येन तपसा क्षीणीकृतदेहभावग्रन्थि से रहित होता है वही तपस्वी निर्ग्रन्थ होता है, ऐसा वह तपस्वी निग्रन्थ मुनि सर्वतः कर्मक्षय करने वाला होता है इसीलिये वह आत्यन्तिकरूप से भव का अन्त करने वाला होता है अर्थात्-उसी भय में मोक्षगामी होता है। वे तीन स्थान इस प्रकार से हैं-"कयाई अहं-" इत्यादि, मैं कर थोडेवो बहुत श्रुत का अध्ययन करूंगा १ कब मैं एकाकी विहार प्रतिमा को प्राप्त कर विहार करूंगा २ और कब मैं सन्तिम मारणान्तिक संलेखना से सेवित होता हुवा भक्तपान के प्रत्याख्यान से मृत्यु की आकांक्षा नहीं करता हुवा पादपोपगमन संथारा को धारण करूंगा ३ इस प्रकार से अपने मन से अपने वचन से और अपने काय से विचार करता हुवा श्रमण निर्ग्रन्थ महानिर्जरावाल होकर महापर्यवसान होता है, इन तीन स्थानों द्वारा श्रनगोगासका महानिर्जભાવગ્રંથિથી રહિત હોય છે, તેને જ તપસ્વી નિગ્રંથ કહેવાય છે. એવો તે તપસ્વી નિગ્રંથ સર્વ પ્રકારે કર્મક્ષય કરનારે હોય છે, તેથી તે આત્યંતિક રૂપે ભવને ક્ષય કરનારો-એટલે કે એ જ ભવમાંથી મેલગમન કરનારો હોય છે. ते ३ स्थान (२।) नीय प्रमाणे छ-" कया इं अहं'' त्याह
“(1) ध्यारे हुं 21 अथवा धारे श्रुतर्नु मध्ययन ४२नारे। मनीश ? (૨) કયારે હું એકાકી વિહાર પ્રતિમાને પ્રાપ્ત કરીને વિચરીશ? ક્યારે હું સર્વાન્તિમ મારણાન્તિક સંલેખનાનું સેવન કરીને, ભક્ત પાનના પ્રત્યાખ્યાનપૂર્વક મૃત્યુની આકાંક્ષા કર્યા વિના પાદપપગમન સંથારો ધારણ કરીશ ? આ પ્રકારની મન, વચન અને કાયાથી ભાવના ભાવતે શ્રમણ નિગ્રંથ મહાનિર્જરાવાળે થઈને મહાપર્યવસાનવાળો થાય છે.
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
