________________
१०२
स्थानाङ्गसूत्रे विशिष्टोऽर्थोऽनेनोच्यत इति तद्वचनं-यथार्थनामेत्यर्थः, ज्यलनतपनादिवत् । तथा तस्मात्- शब्दव्युत्पत्तिनिमित्तधर्मविशिष्टादन्यः-शब्दप्रवृत्तिनिमित्तधर्मविशिष्टोऽर्थ उच्यतेऽनेनेति तदन्यवचनम् , अयथार्थमित्यर्थः, मण्डनादिवत् । तथा उभयव्यतिरिक्तं नो अवचनं, निरर्थकमित्यर्थः, डित्यादिवत् । ( अथवा-तस्यअवचन अभणन की निवृत्तिरूप होता है अथवा-“सोऽर्थोऽनेन उच्यते इति तद्वचनम्" इस व्युत्पत्ति के अनुसार शब्द की व्युत्पत्ति के निमित्तभूत धर्म से विशिष्ट अर्थ जिसके द्वारा कहा जाता है वह तवचन है तात्पर्य इसका ऐसा है कि जैसा अर्थ है उसको उसी रूप से कहने चाला वचन तद्वचन है। यह तद्वचन ज्वलनतपनादि की तरह यथार्थना. मरूप है, ज्वलन में ज्वलन (अग्नि) इस शब्द की व्युत्पत्ति का निमित्त जलानारूप धर्म है अतः इस धर्म से विशिष्ट वह ज्वलनपदार्थ है और ज्वलन पदार्थ को कहने वाला ज्वलनशब्द तद्वचन है इसी प्रकार से अन्यत्र भी समझना चाहिये (तस्मात् अन्यः अर्थः उच्यतेऽनेन इति तदन्यवचनम् ) इस व्युत्पत्ति के अनुसार शब्द की व्युत्पत्ति का निमित्त भून जो धर्म है उस धर्म से विशिष्ट जो पदार्थ है उस पदार्थ को उस शब्द द्वारा न कहकर अन्य शब्द द्वारा कहने वाले का वचन तदन्यवचन है जैसे सीप को चांदी कहने वाला वचन तथा जो वचन डित्यादि वचन की तरह निरर्थक होता है वह नोअवचन है अथ तवचन વચનમાત્રનું નામ અવચન છે, તેને વચન અભણની નિવૃત્તિરૂપ હોય છે. अथवा सोऽर्थानेन उच्यते इति तद्वचनम् " मा व्युत्पत्ति मनुसार शनी વ્યુત્પત્તિના નિમિત્તભૂત ધર્મથી વિશિષ્ટ અર્થ જેના દ્વારા કહેવામાં આવે છે, તે તદ્વવચન છે. આ કથનને ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે-જે અર્થ (પદાર્થ) છે, એવાં જ રૂપે તેને કહેનારા વચનને તકવચન કહે છે. આ તદ્રવચન, જલન, તપન આદિની જેમ યથાર્થ નામરૂપ હોય છે. જવલનમાં જવલન ( અગ્નિ) આ શબ્દની વ્યુત્પત્તિના નિમિત્તરૂપ બાળવા રૂપધમ છે. તેથી આ ધર્મથી યુક્ત તે જવલન પદાર્થ છે અને જ્વલન પદાર્થને કહેનારે જવલન શબ્દ તદ્રવચન छ. ये प्रमाण तपन माह विष ५४ सभा. " तस्मात् अन्यः अर्थः उच्यतेऽनेन इति तदन्यवचनम् " मा व्युत्पत्ति अनुसार शहनी व्युत्पत्तिना નિમિત્તભૂત જે ધર્મ છે, તે ધર્મથી યુક્ત જે પદાર્થ છે, તે પદાર્થને તે શબ્દ દ્વારા કહેવાને બદલે અન્ય શબ્દ દ્વારા તેનું કથન કરનારવચનને તદન્ય વચન કહે છે. જે वयन"डित्थ" माहिवयननी भनिर डाय छ तेन नामययन ४ छ.
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
