________________
स्थानासो इतरथा मृषाचादः प्रवचनखिसा च भवति लोके ।
शोषाणामपि गुणहानिः तीर्थोंच्छेदश्च भावेन ॥२॥ तथा-उपाध्यायतया - उप-समीपे गत्वाऽधीयते यस्मात्स उपाध्यायः, उक्तञ्च-" सम्मत्तनाणदंसणजुत्तो मुत्तत्थ तदुभयविहिन्नू । आयरियठाण जोग्गो, मुत्तं वाएइ उवज्झाओ॥१॥ छाया-सम्यक्त्वज्ञानदर्शनयुक्तः सूत्रार्थतदुभयविधिज्ञः ।
आचार्यस्थानयोग्यः सूत्रं वाचयत्युपाध्यायः ॥१॥
तद्धावस्तत्ता-उपाध्यायता, तया । तथा-गणितया-गणः-साधुसमुदायः, सोऽस्यास्ति स्व स्वामि सम्बन्धेनेति गणी-गणाचार्यः, अस्यौत्सर्गिकगुणा यथा
" सुत्तत्ये निम्माओ, पियदधम्मोऽणुक्त्तणाकुसलो । जाईकुलसंपन्नो, गंभीरो लद्धिमंतो य ।। १ ।। संगहुवग्गहनिरओ, कयकरणो पचयणाणुरागीय ।
एवं विहोउ भणिभो गणसामी जिणवरिंदेहिं ॥२॥ हीलना (निन्दा ) होती है, ऐसा करने से शेष अन्य साधुओं में गुणों की हानि होती है, यहांतक कि भाव से तीर्थ का उच्छेद् (नाश)भी हो जाता है ॥ १ ॥२॥
जिसके पास जा कर मुनिजन पढ़ते हैं उसका नाम उपाध्याय है। कहा भी है-' सम्मत्तनाणदंसणजुत्तो' इत्यादि । अर्थात् जो सम्यक्त्व ज्ञानदर्शन से युक्त हों, सूत्र अर्थ और तदुभयकी विधि के जानने वाले हों, भविष्य में आचार्यपदके योग्य हों, सूत्र की वाचना देनेवाले हों वे उपाध्याय कहलाते हैं ॥ उपाध्याय का जो भाव है वह उपाध्यायता है-साधु समुदाय का नाम गण है । यह गण जिसका होता है उसका नाम गणी है-गणाचार्य है । इसके स्वाभाविक गुण इस प्रकार છે, અન્ય સાધુઓમાં ગુણેને હાસ થાય છે, અને ભાવની અપેક્ષાએ તીર્થને ઉચ્છેદ થવાની પરિસ્થિતિ પણ સર્જાય છે. ૧ | ૨ |
જેની પાસે જઈને મુનિઓ અધ્યયન કરે છે તે વ્યક્તિને ઉપાધ્યાય
छ. ५ छ -“ सम्मत्त नाणसणजुत्तो" त्याहि. सटोरे સમ્યકત્વ જ્ઞાનદર્શનથી યુક્ત હય, સૂત્ર, અર્થ અને તદુભય (તે બને)ની વિધિને જાણનારા હોય, ભવિષ્યમાં આચાર્યપદને માટે યોગ્ય હોય, સૂત્રની વાચના દેનારા હોય તેમને ઉપાધ્યાય કહે છે.
ઉપાધ્યાયને જે ભાવ તેનું નામ ઉપાધ્યાયતા છે. સાધુસમુદાયને ગણું કહે છે, તે ગણ જેને અધીન હોય છે તેને ગણ કે ગણાચાર્ય કહે છે.
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
