________________
सुधा टीका स्था०३ उ० १ सू० १० तिरश्चां जलचरस्थल चरखचरप्ररूपणम् ६०९ उरपरिसप्पा पण्णत्ता' इत्यादिरूपेण उरः परिसर्पाः भुजपरिसर्पाश्च भणितव्याःवाच्याः । उरसा - वक्षसा परिसर्पन्ति चलन्तीति - उरः परिसर्पाः सर्पादयः ९ । भुजाभ्यां=बाहुभ्यां परिसर्पन्तीति भुजपरिसर्पाः - गोधा नकुलादयः २२ । अथ-स्त्री पुरुषनपुंसकानां त्रैविध्यमाह - ' एवं चेव ' इत्यादि - दशसूत्री सुगमा, नवरम्
-
मेथा पक्षिणस्तथैव तिर्यग्योनिका त्रिविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा स्त्रियः पुरुषा नपुंसका इति । कृष्यादि कर्मप्रधाना भूमिः कर्मभूमिः - भरतादिका पञ्चदशविधा, तत्रजाताः कर्मभूमिनाः । एवम् - अकर्म भूमिः - भोगभूमिः देवकुर्वादिका त्रिंशद्विधा, भी जान लेना चाहिये कि उरः परिसर्प - सर्पादिक वगेरह और भुजपरिसर्प - जो दोनों भुजाओं से चलते हैं ऐसे गोधानकुल आदि ये सब भी स्त्री. पुरुष और नपुंसक के भेद से तीन भेदवाले होते हैं । उरः परिसर्प में जो छातीके बलसे चलते हैं वे लिये गये हैं- जैसे सर्प आदि, कृप्यादि प्रघानभूमि का नाम कर्मभूमि है। ये कर्मभूमियां भरत आदिके भेद से पांच भरत पांच एरवत और पांच महाविदेह, इस तरह से १५ होती हैं। इन कर्मभूमियों में जो उत्पन्न होते हैं वे कर्मभूमिज हैं। अकर्मभूमि- भोगभूमि में जो उत्पन्न होते हैं वे अकर्मभूमिज हैं । अढाई द्वीपमें भोगभूमियों की संख्या तीस ३० है । हैमवत, हरिवर्ष, रम्पकवर्ष, देवकुरु, उत्तरकुरु और हैरण्यवत ये ६ जम्बूद्वीप में भोगभूमियां हैं धातकी खण्ड में ये बारह हैं और पुष्करार्ध में भी इसी नाम की हैं । इस प्रकार से ये कुल भोगभूमियां तीस ३० हो जाती हैं
સૂત્રોક્ત અભિલાપ દ્વારા એ પણ સમજવું જોઇએ કે વગેરે ) અને ભુજપરિસપ ( બન્ને ભુજાએના બળથી વગેરે ) ના પશુ નર, નારી અને નપુંસક એવાં ત્રણ જાતિભેદ હોય છે. છાતીના ખળથી ચાલનારા સર્પ આદિ જીવાના ઉર:પરિસપના વિભાગમાં સમાવેશ થાય છે. કૃષ્ણ ક્રિપ્રધાન ભૂમિનું નામ કભૂમિ છે. પાંચ ભરત, પાંચ એંવત અને પાંચ મહાવિદેહ, એ રીતે કુલ ૧૫ કર્મભૂમિએ છે. તે કભૂમિમાં જે જીવેા ઉત્પન્ન થાય છે તેમને કભૂમિ જ કહે છે. અક ભૂમિએમાં ( ભેગ ભૂમિએમાં ) ઉત્પન્ન થતાં જીવાને અકમભૂમિ જ કહે છે. अढी द्वीपमां कुल 3 लोगलूमियो छे डैभवत, हरिवर्ष, रभ्यवर्ष' देवकुरु, ઉત્તરકુરુ અને હૈંરણ્યવત, આ ૬ જખૂદ્વીપમાં આવેલી ભેગભૂમિએ છે. ધાતકીખડમાં ૧૨ અને પુષ્કરામાં પશુ એજ નામની ૧૨ ભેગભૂમિએ છે. આ રીતે કુલ ૩૦ ભાગભૂમિએ ( અકમ ભૂમિએ ) છે. સમુદ્રની મધ્યમાં જે દ્વીપા
स
७७
ઉર:પરિસ ( સ ચાલનારા નેાળિયા
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
