________________
सुधा टीका स्था०२३०४०४५ प्रशस्ता प्रशस्तमरणनिरूपणम्
५२५
तेरेकदेशे ग्रहणाच्छरीरस्य तत्य देशान्निर्हरणं निस्सारणं क्रियते तत्, यस्मिंस्तु गिरिकन्दरादौ गत्वा ग्रहणेन तत्पदेशाच्छरीरस्थ निईरणं - निस्सारणं न क्रियते तद् अनि - हरिमं कथ्यते । एतत् द्विविधमपि पादपोपगमनं ' नियमं ' ति विभक्तिव्यत्ययेन नियमात् न तु भजनया अप्रतिकर्म - शरीरमतिक्रियारहितं भवति । शरीरसेवा वर्जि तमित्यर्थः ८ ।
आह च तत्स्वरूपम्
" णिच्चलणिपडिकम्मो, णिक्खिवए जं जहि जहा अंगं । एयं पाओगमं णीहारि वा अणीहारं ॥ १ ॥
पाओगमं भणियं, समविसमो पायवोव्वजह पडिओ । णवर परप्पओगा, कंपेज्ज जहा फलतरुव्व ॥ २ ॥ छाया - निश्चलनिष्पतिकर्मा निक्षिपति यद् यत्र यथा - अङ्गम् । एतत् पादोपगमं, निर्धारिमं वा अनिर्धारिमम् ॥ १ ॥ पादोपगमं भणितं, समविषमः पादप इव यथा पतितः । नवरं परमयोगात् कम्पते यथा फलतरुरिव ॥ २ ॥ इति । एवमेव भक्तप्रत्याख्यानमपि निर्धारिमाऽनिर्धारिमभेदेन द्विविधं व्याख्या
सूत्र द्वारा प्रकट की गई है - पादपोपगमन के दो भेद इस प्रकार से हैं - एक निर्धारिम और दूसरा अनिहरिम वसति के जिस एकदेश में पादपोपगमन संथारा धारण किया गया है उसी वस्ती से संथारा पूर्ण होने पर जो शरीर का बाहर निकालना होता है वह निहरिम पादपोपगमन है और जिस गिरिकन्दरा में जाकर यह संधारा ग्रहण किया गया है वह अनिहरिम पादपोपगमन संधारा है यह दोनों प्रकार का पादपोपगमन संथारा नियम से, भजना से नहीं सेवा सुश्रूषा से रहित होता है ऐसा ही इसका स्वरूप कहा गया है - (निच्चलणि पडिकम्मो ) इत्यादि ।
इसी तरह भक्तप्रत्याख्यान मरण भी निर्धारिम और अनिर्धारिम નીચે પ્રમાણે બે પ્રકાર છે-(૧) નિહૉરિમ અને (૨) અનેિહરમ વસતિના જે એક દેશમાં પાદપેાપગમન સથારા ધારણ કરવામાં આવ્યા હાય, તે પ્રદેશ માંથી જ મરણુ ખાદ શરીરને બહાર કાઢવામાં આવે છે, ત્યારે તે સંથારાને નિર્હરિમ પાપાપગમન સથારે કહે છે. ગિરિકન્દરામાં જઈને પાદપેગમન સંથારા ગ્રહણ કરવામાં આવ્યા હાય, તે એવા પ્રકારના સંથારાને અનિર્ધારિમ પાદપાપગમન સથારો કહે છે. આ બન્ને પ્રકારના સથારા નિયમથી જ ( વિકલ્પે નહીં ) શરીર પ્રતિક્રિયાથી રહિત હોય છે. એવું જ તેનુ સ્વરૂપ કહ્યું છે— " णिच्चलणि'पडिकम्मो " इत्याहि.
એજ પ્રમાણે ભકતપ્રત્યાખ્યાન મરણુના પણ નિરિમ અને અનિૉમિ
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
