________________
१९४
स्थानाङ्गसूत्रे दै_विस्ताराभ्याम् एकं योजनशतसहस्रम् एकलक्षयोजनप्रमितः, तथा-परिक्षेपेण-परिधिना त्रीणि योजनशतसहस्राणि-त्रीणि लक्षाणि पोडशसहस्राणि द्वे शते सप्तविंशतिश्च योजनानि, त्रीन् क्रोशान् , अष्टाविंशति धनुश्शतम् अष्टाविंशत्यधिकैकशतधनूंषि, त्रयोदशाङ्गुलानि, तथा-किचिद्विशेषाधिकम् अङ्गुिलं च यावत्ममितः, स एवंविधो जम्बूद्वीपमध्यजम्बूद्वीपः एकः एकत्वसंख्याविशिष्टः । यद्यपि जम्बूद्वीपा अनेकेऽपि सन्ति, तथापि एतत्ममाणविशिष्टो जम्बूद्वीप एक एवेति।।५३।।
जम्बूद्वीप उक्तः। तस्य प्ररूपकश्च भगवान महावीर इति तस्यैकत्वमाह
मूलम् - एगे समणे भगवं महावीरे इमीसे ओसप्पिणीए चउव्वीसाए तित्थगराणं चरमतित्थयरे सिद्धे बुद्धे मुत्ते जाव सव्वदुक्खप्पहीणे ॥ सू० ५५ ॥
छाया-एकः श्रमणो भगवान् महावीरोऽस्यामवसर्पिण्यां चतुर्विंशतेस्तीर्थकराणां चरमतीर्थकरः सिद्धो बुद्धो मुक्तो यावत् सर्वदुःखमहीणः ॥ ५५ ॥
टीका--'एगे समणे' इत्यादि
अस्याम् अवसर्पिण्याम् चतुर्विशतितीर्थकराणां मध्ये चरमतीर्थकरः कीदृशः सः ? इत्याइ-श्रमणः-श्राम्यति-तपस्यतीति श्रमणः, भगवान्-समग्रैश्वर्यादिजिसकी ३१६२२७ योजन ३ कोश १२८ धनुष और १३।। अंगुल की है एकत्व संख्याविशिष्ट है यद्यपि जम्बूद्वीप अनेक भी हैं परन्तु ऐसे प्रमाणयाला जम्बूद्वीप एक ही है ॥ सू० ५४ ॥
इस जम्बूद्वीपके प्ररूपक भगवान् महावीर हैं इनमें एकता का कथन किया जाता है-" एगे समणे भगवं महावीरे " इत्यादि ॥ ५५ ॥
टीकार्थ-इस अवसर्पिणीकाल में २४ तीर्थकर हुए हैं उनमें ये महावीर अन्तिम तीर्थकर हैं इन्हों ने अन्यजनसे असाधारण उत्कृष्ट પુવાના જેવા ગોળ આકારને છે, જેને પરિધ ૩૧૬૨૨૭ જન ૩ કેશ ૧૨૮ ધનુષ અને ૧૩ આંગળ પ્રમાણ છે, તે જંબુદ્વીપમાં અહીં એકત્વ પ્રકટ કરવામાં આવ્યું છે. જો કે જંબૂદ્વીપ અનેક પણ છે, પરંતુ આ પ્રમાણુવાળે જંબૂઢીપ તે એક જ છે. જે સૂટ ૫૪ છે
મહાવીર ભગવાને આ જંબુદ્વીપની પ્રરૂપણ કરી છે. તે મહાવીર પ્રભુમાં એકત્વની પ્રરૂપણ કરવામાં આવે છે–
“एगे समणे भगवं महावीरे" त्याहि ॥ ५५ ॥
ટીકાર્ય–આ અવસર્પિણીકાળમાં ૨૪ તીર્થંકર થઈ ગયા છે. મહાવીર પ્રભુ તે ૨૪ તીર્થકરોમાં અન્તિમ તીર્થંકર છે. તેમણે દુષ્કર તપસ્યા કરી
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
