________________
७७०
सबकृतानसूने भवति श्रावकस्य पतिज्ञा न निर्विषयेति भावः। 'तत्थ' तत्र 'जे ते आरेणं थावरा पाणा' ये ते आरा-समीपे स्थापराः प्राणा: 'जेहिं समणोवास गस्स' येषु श्रम णोपासकस्य 'अट्ठाए दंडे अणि क्खित्ते अगट्ठाए गिक्वित्ते' अर्थाय दण्डोऽनिक्षिप्तः न त्यक्तः अनर्थाय निक्षिप्तः-त्यक्तः 'ते तओ आउ विपजहंति' ते ततः आयु मिजहति 'विपजहित्ता' विप्रहाय 'तत्य' तत्र 'परेणं' परेण 'जे तसथावरा पाणा' ये जसस्थावराः प्राणा: 'जेहि समणोबासगस्स आयाणसो आमरणंताए' येषु श्रमणोपासकस्यादानश भामरणतान्ता य दण्डोनिक्षित, 'तेसु पच्चायति' तेषु प्रत्यायान्ति । 'तेहिं समणोबासगस्स सुपच्चकखायं भवई' तेषु श्रमणोपासकस्य सुपत्याख्यानं भवति। ते पाणा वि जाव' ते प्राणा अपि यावत् 'अयं पि भेदे से णो णेयाउए भवई' अयमपि भेदः स नो नैयायिको भवति । तथा च श्रावकस्थ सुपत्याख्यान न निर्विषयकमिति ।
'तत्थ जे ते परेणं तसथावरा पाणा' तत्र ये ते परेण सस्थावराः प्राणा: जीवाः, 'जेहिं समणोबासगस्स आयाणसो आमरणंताए' येषु श्रमणोपासकस्य आदानश आमरणान्ताय दण्डो निक्षिप्तः, श्रावकद्वारा गृहीत देशातिरिक्तदेशे दंड देना नहीं त्यागा है, किन्तु अनर्थदंड देना त्यागा है, वे जब अपनी आयु को त्याग कर दूर देश में जो त्रस स्थावर प्राणी हैं, श्रावक ने व्रत ग्रहण के समय से जीवन पर्यन्त जिनकी हिंसा का त्याग कर दिया है, उनमें उत्पन्न होते हैं तो श्रावक का प्रत्याख्यान सुपत्याख्यान होता है। वे प्राणी भी कहलाते हैं, त्रस भी कहलाते हैं अतएव श्रावक के प्रत्याख्यान को निर्विषय कहना न्याययुक्त नहीं है।
वहां दूर देश में अर्थात् श्रावक के द्वारा नियत किये हुए देश परिमाण से बाहर जो त्रस और स्थावर प्राणी हैं, व्रत ग्रहण से लेकर जीवनपर्यन्त श्रावक ने जिनकी हिंसा त्याग दी है, वे प्राणी जय દેવાને ત્યાગ કરેલ નથી. પરંતુ અનર્થ દંડ દેવાને ત્યાગ કરેલ છે. તેઓ જ્યારે પિતાના આયુષ્યને ત્યાગકરીને દરદેશમાં જે ત્રસ અને સ્થાવર પ્રાણી છે, અને શ્રાવકે વ્રત ગ્રહણના સમયથી જીવન પર્યન્ત જેની હિંસાને ત્યાગ કરેલ છે, તેઓમાં ઉત્પન્ન થાય છે. તે શ્રાવકનું સુપ્રત્યાખ્યાન હોય છે. તેઓ પ્રાણી પણ કહેવાય છે. ત્રસ પણ કહેવાય છે. તેથી જ શ્રાવકના પ્રત્યાખાન ને નિર્વિષય કહેવું તે ન્યાયયુક્ત નથી.
ત્યાં દૂર દેશમાં અર્થાત્ શ્રાવક દ્વારા નિયત કરવામાં આવેલ દેશપરિમાણુથી બહાર જે ત્રસ અને સ્થાવરપ્રાણી છે. વ્રતગ્રહણથી લઈને જીવન પર્યંત શ્રાવકે જેઓની હિંસાને ત્યાગ કરેલ છે. તે પ્રાણી જ્યારે પોતાના આયુષ્યને
श्री सूत्रain सूत्र : ४
