________________
६१४
-
-
सूत्रकृताङ्गसत्रे टीका-आईको गोशालक पाह-'आरंभग चे।' आरम्भश्चैत्र एवशब्दोऽप्यर्थक स्तस्य च परिग्रहेण सहाऽन्वयः, तत्रारम्भं प्राणातिपातादिलक्षणम् 'परिग्गहं च' परिग्रहम्-परिग्रहः-धनधान्यादिस्वीकारलक्षगस्तम् 'अविउस्सिया' अव्युत्सृज्यअपरित्यज्य 'णिस्सिय' निःश्रिताः बद्धाः 'आयदंडा' आत्मदण्डाः-आत्मानमेव दण्डयन्ति-विनाशयन्ति पाणातिपातादिककरणेनेति आत्मदण्डाः 'तेसिं' तेषाम् -आरम्भपरिग्रहवताम् ‘से उदए' स उदया-धनादीनां लाभस्वरूपः । 'ज वयासी' यमुदयम्-त्वमपि उदयमवादीः, स उदयः 'चउरंतणंताय दुहाय' चतुरन्ताऽनन्ताय दुःखाय भवति भविष्यति चेति ज्ञेयः, चतुरन्तश्चतुर्गतिकः संसारः अनन्तः पर्यवसान रहितस्तदर्थम् उदयोभवतीत्यर्थः, वस्तुतो धनादीनामायात्मक उदयो नाऽऽत्यन्तिकसु वाय । अपि तु-चातुर्गतिक संसारस्य मापको दुःखजनकश्च भवति (णेह) नेह धनधान्यादीनां लाभोदयोऽपि एकान्तेन न भवति किन्तु यावत्पुण्योदय स्तावदेव भवति । अयं भावः-हे गोशालक ! वणिनां यो लामः स संसारदुःखायैव
टोकार्थ--आईक गोशालक से कहते हैं-हिंसादि रूप आरंभ को तथा धन धान्य आदि रूप परिग्रह को त्यागन करके जो उसमें आसक्त होते हैं, वे अपनी आत्मा को दुःखी बनाते हैं। उनका वह धनलाभ आदि रूप उदय, जिसको तुमने भी उदय कहा है, चतुर्गतिक तथा अनन्त संसार का कारण होता है । वह वास्तव में न तो आत्यन्तिक सुख के लिए होता है और न ऐकान्तिक सुख के लिए ही होता है। जब तक पुण्य का उदय है तब तक ही रहता है।
आशय यह है-हे गोशालक ! व्यापारियों का लाभ संसार के
ટીકાર્થ-આદ્રક મુનિ ગોશાલકને કહે છે કે–હિંસા વિગેરે આરંભનો તથા ધન, ધાન્ય વિગેરે રૂપ પરિગ્રહને ત્યાગ ન કરીને તેમાં જે આસક્ત હોય છે, તે પિતાના આત્માને દુઃખી બનાવે છે. તેઓને તે ધન લાભ વિગેરે પ્રકારને ઉદય, કે જેને તમોએ પણ ઉદય કહેલ છે, તે ચતુર્ગતિક તથા અનંત સંસારનું કારણ હોય છે. તે વાસ્તવિક રીતે ન તો આત્યંતિક સુખ માટે હોય છે. અને એકાતિક સુખ માટે પણ હા નથી. જ્યાં સુધી પુણ્યને ઉદય હોય છે, ત્યાં સુધી જ તે સુખ રહે છે.
કહેવાનો આશય એ છે કે ગોશાલક! વ્યાપારિયેનો લાભ સંસારના
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્રઃ ૪
