________________
सूत्रकृतागसूत्रे
__ अन्वयार्थः-(गस्थि) नास्ति-न विद्यते (सिद्धी) सिद्धि रशेषकर्मक्षयरूपा (असिद्धी वा) असिद्धिः-सिद्धि व्यतिरिक्ता (णेवं सन्नं णिवेसए) नैवम्-नेशों पूर्वोक्तां संज्ञां बुद्धिं निवेशयेत्-कुर्यात् किन्तु-(अस्थि सिद्धी असिद्धी वा) अस्ति -विद्यते एव सिद्धिरसिद्धिश्च (एवं सन्नं णिवेसए) एवमीदशी संज्ञां-बुद्धिं निवेशयेत्-कुर्यादिति ॥२५॥ ___टीका-सिद्धी' सिद्धिः-अशेषकर्मक्षयरूपा-मोक्षाऽपरपर्याया। 'असिद्धी' असिद्धिस्तद्विपरीता संसाररूपा सिद्धा प्रसिद्धा च । 'पस्थि' ते न स्तः-न विधेते ‘एवं सन्नं' एवम्-एतादृशी संज्ञां-विचारधाराम् 'ण णिवेसए' न निवेशयेत्नैव कुर्यात् । किन्तु-'सिद्धी' सिद्धिः 'असिद्धी वा' असिद्धिश्च 'अस्थि' अस्तिविद्यते 'एवं सन्नं णिवेसए' एवं संज्ञां निवेशयेत्-भस्ति सिद्धिरसिद्धिश्वेत्येवं निर्णयोनिर्णयः तयोः सत्वमवश्यमभ्युपेतव्यम् । असिद्धिः-संसार स्तद्रूपवर्णनं पूर्वत्र गाथायां गीतम् । अशेषकक्षयरूपा सिद्धिरपि सिद्धा विद्यते एव । कर्मचयसञ्चितोऽत्यन्तं
टीकार्थ-- सिद्धि का अर्थ है-समस्त कर्मों का क्षय हो जाने पर अनन्त ज्ञान, दर्शन और सुख रूप शुद्ध आत्मस्वरूप की उपलब्धि, उसे मोक्ष भी कहते हैं । सिद्धि से जो विपरीत हो, वह असिद्धि है, अर्थात् शुद्ध स्वरूपकी उपलब्धि न होना और संसार में भ्रमण करना यह दोनों ही नहीं है, ऐसा विचार नहीं करना चाहिए। किन्तु ऐसा विचार करना चाहिए कि सिद्धि भी है और असिद्धि भी है। असिद्धि अर्थात् संसार के स्वरूप का वर्णन पूर्वगाथा में किया गया है । समस्त कमों का क्षय रूप सिद्धि भी सिद्ध ही है। किसी पुरुष का, किसी समय, संचित किया हुमा कर्मसमुदाय क्षीण हो जाता है, क्योंकि वह समुदाय है । जो जो समुदाय होता है उसका कभी न कभी क्षय
ટીકાઈ-સિદ્ધિ એટલે સમસ્ત કમેને ક્ષય થયા પછી અનંત જ્ઞાન, અનંત દર્શન, અને અનંત સુખ રૂપ શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપની પ્રાપ્તિ, તેને મોક્ષ પણ કહે છે. સિદ્ધિથી જે ઉલટુ હોય તે અસિદ્ધિ છે અર્થાત શુધ્ધ સ્વરૂપની પ્રાપ્તિ ન થવી, અને સંસારમાં ભટકવું આ બને નથી. આ પ્રમાણેને વિચાર કર ન જોઈએ. પરંતુ એ વિચાર કર જોઈએ કે સિદ્ધિ પણ છે, અને અસિદિધ પણ છે.
અસિદ્ધિ અર્થાત્ સંસારના સ્વરૂપનું વર્ણન આના પહેલાની ગાથામાં કરવામાં આવેલ છે. સમસ્ત કર્મોના ક્ષય રૂપ સિદ્ધિ પણ સિદ્ધ જ છે. કોઈ પુરૂષ કઈ વખતે સંચિત કરેલ કર્મ સમુદાય ક્ષીણ થઈ જાય છે. કેમકે તે સમુદાય
श्री सूत्रतांग सूत्र : ४
