________________
समयार्थबोधिनी टीका द्वि. श्रु. अ. २ क्रियास्थाननिरूपणम् गगनतलमिव निरालम्बनाः यथा गगनतलम् आलम्बनं विनैव तिष्ठति तद्वत् स्वा. लम्बना इमे भवन्ति । 'वाउरिव अप्पडिबद्धा'-वायुरिव अपतिबद्धः अमतिबद्धविहारिणः 'सारदसलिलं व सुद्धहियया' शारदसलिलमिवशुद्रहृदयाः यथा-शरज्जलं निर्मलं तथा तेषामन्तःकरणमपि अकलुषितम् 'पुक्खरपत्तं व निरुवलेवा' पुष्करपत्रमिव निरुपलेपाः यथाऽगाधपय:-पूरितायामपि पुष्करिण्यां पुष्करदलं तत्स्थं तदवस्थमेव-स्वप्रकृतिस्थमेव किन्तु न लिप्यतेऽम्भसा, तथा इमेऽपि पुरुषधौरेयाः असारे संसारे कर्मजलै न लिप्यन्ते, 'कुम्पो इव गुत्तिदिया' कूर्मइव गुप्तेन्द्रियाः 'विहग इव विप्पमुक्का' विहग इव विषमुक्त : यथा गगनविहारिणः स्वच्छन्दाः विहगास्त. थेमे महात्मानो-ममत्वभावरहिताः स्वच्छन्दा भवन्ति । 'खग्गिविसाणं व एग जाया' खड्गिविषाणमिवैकजाताः यथा-खनि मृगस्थ विषाणमेकमेकस्वभावतो भवति 'भारंडपक्खीव अप्पमत्ता' भारण्ड पक्षीवाऽपमत्ता:-प्रमादरहिताः 'कुंजरो इव सोंडीरा' कुञ्जर इव शौण्डीराः यथा हस्ती शौण्डोरो वृक्षादीनां विदारणे समर्थ वे आकाश के समान निरवलम्ब होते हैं अर्थात् किसी का आप नहीं लेते। वायु के समान अप्रतिबद्ध विचरण करते हैं। जैसे शरद ऋतु का जल निर्मल होता है, उसी प्रकार उनका अन्तःकरण निर्मल होता है। वे कमल पत्र के जैसा राग-द्वेष आदि के लेप से रहित होते हैं। कूर्म की भांति गुप्तेन्द्रिय होते हैं। जैसे आकाश विहारी पक्षी स्वाधीन हाता है उसी प्रकार वे महात्मा ममत्व के बन्धन से रहित होने के कारण स्वाधीन होते हैं। जैसे गेंडे का एक ही सींग होता है, उसी प्रकार वे मोहादि से मुक्त होने के कारण एकाकी होते हैं। भारण्ड पक्षी के समान अप्रमत्त होते हैं। कुंजर के समान તેઓ આકાશની જેમ અવલમ્બન વિનાના હોય છે. અર્થાત કોઈને પણ આશ્રય લેતા નથી. વાયુ પ્રમાણે રોકાણ વગર વિચરણ કરે છે. જેમ શરદૂ wતનું પાણી નિમલ-ચોકખું હોય છે, એ જ પ્રમાણે તેમનું અંત:કરણ નિર્મલ હોય છે. તેઓ કમળના પાનની જેમ રાગ-દ્વેષ વિગેરેના લેપ વિનાના હોય છે. કાચબાની જેમ ગુપ્તેન્દ્રિય હોય છે. જેમ આકાશમાં જનારા પક્ષિયે સ્વાધીન હોય છે, એ જ પ્રમાણે મહાત્માઓ મમત્વના બંધનથી રહિત હોવાના કારણે સ્વાધીન હોય છે. જેમ ગેંડાનું એક જ સીંગ હોય છે, તેજ પ્રમાણે તેઓ મોહ વિગેરેથી મુક્ત હોવાથી એકલા જ હોય છે. ભારડ પક્ષીની જેમ અપ્રમત્ત હોય છે. કુંજરની જેમ શેડર હોય છે. __ सू० ३८
श्री सूत्रता सूत्र : ४
