________________
-
---
-
-
-
-
समयार्थबोधिनी टीका द्वि. श्रु. म. २ क्रियास्थाननिरूपणम् १६९ पोसणाए'नो श्रमणमाहनपोषणाय गो तस्स सरीरगस्स' नो तस्य शरीरस्य किचि. विपरियाइत्ता भवंति' किश्चित् परित्राणाय भवन्ति 'से हतास हन्ता 'छेत्ता-मेत्ता -लुंपत्ता-विलुपइत्ता-उद्दवहत्ता' छेत्ता-छेदनकर्ता, 'मेत्ता' भेदनकर्ता, लुम्पयिता, विलुम्पयिता, उपद्रवयिता 'उज्झिउं बाले वेरस्स आभागी भवई उज्झित्य-विवेक परित्यज्य बालो-मन्दबुद्धिः वैरस्थाभागी भवति-सर्वथा वैरस्य भागी भवती. त्यर्थः 'अणहादंडे' अयमनर्थदण्डः, पुनरप्याह-'से जहाणामए' तथानामक: 'केइ-पुरिसे' कश्चित् पुरुषः 'कच्छंसि वा-दहंसि वा उदर्गसि वा-दवियंसि वावलपंसि वा-मंसि वा-गगणसिवा' कच्छ वा-तृणपुन्जे, इदे वा, उदके वा -समुद्रन धादिषु, द्रव्ये वा, वलये वा-नदीवेष्टितस्थले, 'मंसि वा गर्ने वा-अवतमसे वा-अन्धकारपूर्णस्थाने, 'गहणे वा' गहने वा 'गहणविदुग्गंसि वा-वर्णसि वा वणविदुग्गंसि वा-पव्वयंसि वा-पव्वयविदुग्गंसि वा' गहनविदुर्गे वा, वने वा, वनविदुर्गे वा, पर्वते वा पर्वतविदुर्गे वा 'तणाई ऊपविय ऊपविय' तृणानि उत्सार्य उत्साय-उत्क्षिप्य उत्क्षिप्य 'सममेव अपणिकायं गिसिरइ' स्वयमेवाऽग्निकार्य योजन हनन करने वाला, छेदन करने वाला, भेदन करने वाला, काट कर पृथक-पृथक् करने वाला, उखाड देने वाला उपद्रव करने वाला अज्ञानी व्यर्थ ही वैर का भागी होता है। इस प्रकार किसी प्रयोजन के विना हिंसा करना अनर्थदंड है। ____ और भी कहते हैं-कोई भी पुरुष कछार-नदी के तट पर, तालाब पर, जलाशय पर, नदी से वेष्टित स्थल पर, खड्डे में, अन्धकार पूर्ण स्थान में, गहन में, गहनविदुर्ग 'जहां जाना कठिन हो ऐसे गहन स्थान में, वन में, वनविदुर्ग में, पर्वत पर पर्वत विदुर्ग पर तृण आदि फैला-फैला कर स्वयं ही आग जलाता है, या दूसरे से आग जलवाता કરે છે. એવા વિના પ્રોજન હનન કરવાવાળા, છેદન કરવાવાળા, ભેદન કરવાવાળા, કપટ કરીને પૃથક પૃથક્ કરવાવાળા, ઉખાડવાવાળા, ઉપદ્રવ કરવા વાળા અજ્ઞાની વ્યર્થ ફોગટ જ વેરને ભેગવનારા બને છે. આ રીતે કોઈ પણ પ્રોજન વગર જ હિંસા કરવી તે અનર્થ દંડ કહેવાય છે.
વિશેષ કહે છે–કઈ પણ પુરૂષ કછાર-નદીના કિનારા પર તલાવ પર જલાશય પર નદીથી વીંટળાયેલા સ્થળ પર, ખાડામાં અંધારાવાળા સ્થાનમાં ગહનમાં–ગહન વિદુર્ગ એટલે કે જ્યાં જવું મુશ્કેલ હોય એવા ગહન સ્થાનમાં, વનમાં, વનવિદુર્ગમાં પર્વત પર, પર્વત વિદુર્ગ પર તૃણ વિગેરે ફેલાવીને સ્વયં આગ લગાડે છે, અથવા બીજાની પાસે આગ લગાવે છે,
सू० २२
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્રઃ ૪