________________
समयार्थबोधिनी टीका द्वि. श्रु. अ.१ पुण्डरीकनामाध्ययनम् यश्च पुरुषः क्रियामाख्याति प्रतिपादयति 'जे य पुरिसे नो किरियमाइक्खई' यश्च पुरुषो नो क्रियामाख्याति 'दो वि ते पुरिसा तुल्ला एगट्ठा कारणमावन्ना' द्वावपि तौ पुरुषो तुल्यौ-समानौ, 'एगट्ठा' एकार्थो कारणमापन्नौ एकं नियतिरूपं कारणमाश्रित्य तुल्यौ स्तः किन्तु-'बाले पुण' वाला-अनः-कालेश्वरादिवादी पुनः ‘एवं' एवम्-वक्ष्यमाणरीत्या 'विप्पडि वेदेई' विप्रतिवेदयति जानाति, कारणमावन्ने' कारणमापन्नः, सुखदुःखमुकृतदुष्कृतप्रभृते: कारणं स्वकृत एवं पुरुषकारः कालेश्वरादिवाऽस्तीत्येवं कारणमभ्युपपन्नः नान्यभियत्यादिकं कारणमस्तीति, तदेवाह-'अहमंसि' अहमस्मि 'दुक्खामि वा' दुःख्यामि-शारीरमा. नसिकं दुःखमनुभवामि 'सोयामि वा' शोचामि-इष्टाऽनिष्टवियोगसंयोगजन्यं शोकमनुभवामि 'जूरामि वा' खिद्यामि-मानसिकखेदमनुभवामि 'तिप्पामि वा' तेपे-शारीरबलक्षरणेन क्षरामि 'पीडामि वा' पीडयामि-सबाह्याभ्यन्तरतया पीडा. मनुभवामि 'परितप्पामि वा' परितप्ये हृदयान्तरः परितापमनुभवामि, यदहं दुःखा. दिकमनुभवामि तत्सर्वमपि 'अहमेयमकासि अहमेवमकार्षम्, यन्मया दुःखादिकं भोल्यते तत्स मम कृतकर्मण एव फलं नाऽन्यस्य । 'परो वा जे दुक्खइ वा सोयइ वा जूरइ वा तिप्पड़ वा पीडइ वा परितप्पा वा' परो वा यद् दुख्यति चा शोचति को मानता है और जो क्रिया को नहीं मानता है, यह दोनों पुरुष समान है, दोनों एक ही कारण को प्राप्त हैं। ये दोनों ही अज्ञानी हैं क्योंकि इन्हें तत्व का ज्ञान नहीं है कि निपति से ही सभी कुछ होता है। कारण को मानने वाला अज्ञानी ऐसा समझता है। कि काल, कर्म, ईश्वर आदि ही फल के जनक हैं । वे समझते हैं कि मैं जो दुःख भोग रहा हूं, शोक पा रहा हूं, दुःख से आत्मग्लानि पा रहा हूँ, शारीरिक शक्ति को नष्ट कर रहा हूं, पीड़ित हो रहा हूं, और संतप्त हो रहा हूं, यह सब मेरे किये कर्म का फल है अथवा दूसरा कोई जो दुःख पा रहा ક્રિયાને સ્વીકારે છે. અને જે ક્રિયાને માનતા નથી આ બને પુરૂષે સરખા જ છે. અને એક જ કારણને પ્રાપ્ત થયેલા છે. આ બને અજ્ઞાની છે. કેમ કે તેઓને તત્વનું જ્ઞાન નથી. તેઓ એવું કહે છે કે નિયતથી જ સઘળું થાય છે. કારણને માનવા વાળા અજ્ઞાની એવું સમજે છે કે-કાળ, કર્મ, ઈશ્વર, વિગેરેજ ફલના આપવા વાળા છે. તેઓ સમજે છે કે-હું જે દુખ ભોગવી રહ્યો છું શોક પામી રહ્યો છું. દુઃખથી આત્મગ્લાની પામી રહ્યો છું. શારીરિક શક્તિને નાશ કરી રહ્યો છું. પીડા પામી રહ્યો છું. અને સંતાપ પામી રહ્યો છું. આ બધું મારા કરેલા કર્મનું જ ફળ છે. અથવા બીજા કોઈ જે દુઃખ પામી રહ્યા છે, શક પામી રહ્યા છે, આત્મગ્લાનિ કરી રહ્યા છે, શારીરિક
श्री सूत्रांग सूत्र : ४
