________________
समयार्थबोधिनी टीका द्वि. श्रु. अ.१ पुण्डरीकनामाध्ययनम् सुप्रज्ञप्तो भवति । इह खलु द्वौ पुरुषो भवतः एकः क्रियामाख्याति एकः पुरुषो नो क्रियामाख्याति । यश्च पुरुषः क्रियामाख्याति, यश्च पुरुषो नो क्रियामा. ख्याति, द्वावपि तौ पुरुषो तुल्यौ, एकार्थों एककारणमापनौ। बाला पुनरेवं विपतिवेदयति-कारणमापनोऽहमस्मि दुःख्यामि वा शोचामि वा विद्यामि वा पे वा पीडयामि वा परितप्ये वा अहमेवमकार्षम् । परो वा यद् दुःख्यति वा शो वति चा खिधति वा तेपते वा पीडयति वा परितप्यते वा परः, एवमकार्षीत् । एवं स बालः स्वकारणं वा परकारणं वा एवं विपतिवेदयति कारण मापनः । मेधावी पुनरेवं विप्रतिवेदयति कारणमापन्नः अहमस्मि दुःख्यामि वा खियामि वा तेपे वा पीडयामि वा परितप्ये वा नाहमेवमकार्षम् । परो वा यद् दुःख्यति यावत् परितप्यते वा न परः एवमकापीत् । एवं स मेधावी स्वकारणं वा परकारणं वा एवं विपतिवेदयति कारणमापन्नः । अथ ब्रीमि प्राच्यां वा ४, ये सस्थावराः प्राणाः ते एवं सङ्घातमागच्छन्ति, ते एवं विपर्यासमागच्छन्ति. ते एवं विवेकमागच्छन्ति ते एवं विधानमागच्छन्ति, ते एवं सङ्गति यन्ति उत्प्रेक्षया। नो एवं विपतिवेदयन्ति तद्यथा क्रिया-इति वा यावन्निरय इति वा, अनिरय इति वा । एवं ते विरुपरूपैः कर्मसमारम्भैः विरूपरूपान् कामभोगान् समारभन्ते भोगाय एवमेव ते अनार्या विपतिपन्नास्तत् श्रद्दधानाः यावदिति ते नो अर्वाचे नो पाराय अन्तरा कामभोगेषु विषण्णः चतुर्थः पुरुषो नियतिवादिक इत्याख्यायते इत्येते चत्वारः पुरुषजातीयाः नाना प्रज्ञाः नाना छन्दाः नाना शीलाः नाना दृष्टयः नाना रुचयः नाना रम्भाः नानाऽध्यवसानसंयुक्ताः महीण पूर्वसंमोगाः आर्य मार्गम् अपाता इति नो अर्वाचे नो पाराय अन्तरा कामभोगेषु विषण्णाः ॥सस१२॥
टीका-तृतीयपुरुषपर्यन्तं निरूप्प चतुर्थपुरुषमाह-'अहावरे' इति। 'अ' तृतीयपुरुषानन्तरम् 'अबरे चउत्थे पुरिसजाए णियइवाइएत्ति आहिज्जई अपरश्चतुर्थः पुरुष जात:-नियतिवादिक इत्याख्यायते । 'इह खलु पाईणं वा ४ तहेच जाव सेणावइपुत्ता वा, इह खलु प्राच्यां वा तथैव यावत् सेनापतिपुत्रावा। इहाऽपि
'अहावरे चउत्थे पुरिसजाए' इत्यादि।
टीकार्थ-तीसरे पुरुष का वर्णन करके अब चौथे पुरुष का वर्णन करते हैं। यह चौथा पुरुष नियतिवादी कहा गया है। यहां भी पुष्करिणी की पूर्वदिशा से आरंभ करके राजा, परिषद् सेनापतिपुत्र पर्यन्त
'अहावरे चष्उत्थे पुरिसजाए' त्यादि
ટીકાથ-ત્રીજા પુરૂષનું વર્ણન કરીને હવે ચેથા પુરૂષનું વર્ણન કરવામાં આવે છે. આ ચે પુરૂષ તે નિયતિવાદી સમજ, અહિયાં પણ વાવની પૂર્વ દિશાએથી આરંભીને રાજા, પરિષદ સેનાપતિ પુત્ર પર્યન્તના આ
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્રઃ ૪
