________________
५३४
सूत्रकृताङ्गसूत्रे करा' अन्तकगः-संसारसागरस्य तत्कारणकर्मणां वा क्षयकारकाः भवन्ति एतेन देहममत्वराहित्यं सूचितम् । त एव अन्तमान्ताहारिणः 'नरा' नरा:-कर्मभूमिज. गर्मव्युत्क्रान्तिका संख्यातवर्षायुष्काः मनुष्या: 'इह' इह-अस्मिन्नेव 'माणुस्सए ठाणे' मानुष्यके स्थाने-मनुष्यलोके आर्यक्षेत्रे 'धम्म' धर्मम्-सम्यग्ज्ञानदर्शनचारित्रलक्षणम् 'आराहिउँ' आराधयितु योग्या भवन्ति । मनुजाः सदनुष्ठान सामग्री समवाप्य, संसारस्याऽन्तकराः संजाताः यद्यपि नाधुना पंचमारके कर्मभिमुच्यन्ते भरतक्षेत्रे, तथापि विदेहादी मुच्यन्त एव बहवः, इति भावः ॥१५॥ मूलम्-णिट्टियट्रा व देवा वा उत्तरीए इयं सुयं।
सुयं च 'मेयं मैंगेसिं अमणुस्सेसु णो तहा ॥१६॥ छाया-निष्ठितार्थाश्च देवा वा उत्तरीये इदं श्रुतम् ।
श्रुतं च मया एतद् एकेषाम्, अमनुष्येषु नो तथा ।।१६।। संसार सागर को या संसार के कारण भूत कर्मों को क्षय करने वाले होते हैं । इस कथन के द्वारा देहसंबंधी निर्ममत्व को सूचित किया गया है। वही अन्त प्रान्त आहार करने वाले कर्म भूमिज, गर्भज, संख्यात वर्षों की आयु वाले मनुष्य इस मनुष्यलोक में, आर्य क्षेत्र में सम्यग्ज्ञान दर्शन चारित्र और तप रूप धर्म की आराधना करने के योग्य होते हैं। ___ तात्पर्य यह है कि सदनुष्ठान की सामग्री प्राप्त करके मनुष्य संसार का अन्त करने वाले हुए हैं। यद्यपि इस पंचर आरे में भरत क्षेत्र में, सिद्ध नहीं होते, विदेह क्षेत्र में तो बहुत से जीव सदा सिद्ध होते ही हैं ॥१५॥ સંસારના કારણભૂત કર્મોને ક્ષય કરવાવાળા હોય છે. આ કથનથી શરીર સંબંધી નિર્મમત્વને સૂચિત કરેલ છે. એજ અંતકાન્ત આહાર કરવાવાળા કર્મભૂમિ જ, ગર્ભ જ સંખ્યાત વર્ષોની આયુષ્યવાળા મનુષ્ય આ મનુષ્ય લેકમાં આર્ય ક્ષેત્રમાં સમ્યજ્ઞાન, સમ્યગ્દર્શન, સમ્યક્યારિત્ર અને તપ રૂપ ધર્મની આરાધના કરવાને ગ્ય હેય છે.
તાત્પર્ય એ છે કે–સ અનુષ્ઠાનની સામગ્રી પ્રાપ્ત કરીને મનુષ્ય સંસા અને અંત કરવાવાળા થયા છે. જો કે-આ પાંચમાં આરામાં ભરત ક્ષેત્રમાં સિદ્ધ થતા નથી. તે પણ વિદેહ ક્ષેત્રમાં તે ઘણા જી સિદ્ધ થાય જ છે. ૧પ
श्री सूत्रतांग सूत्र : 3
