________________
२५६
सूत्रकृताङ्गसत्र ___ अन्वयार्थ:-(ते) ते-विनयवादिनः (अणोवसंखाइ) अनुपसंख्यया वस्तुतत्त्वा विचारण (ति) इति-एवम् 'उदाहु'-(केवल विनयादेव मोक्षपाप्ति)-रित्युदाहरन्ति (स अट्टे) स्वोऽर्थ:-स्वः-स्वकीयोऽर्थः (अम्ह) अस्माकम् (एवं) एवं विनयादेव मोक्षप्राप्तिरित्येवम् (ओभासइ) अवभासते-प्रतिभासते, आमाकं मसाश्रयणादेव मोक्ष प्राप्यते इति भावः तथा-(लवापसंकी) लवापशङ्किनः-बौद्धाः कर्मबन्धनं शङ्कमानाः (अकिरियावादी) अक्रियावादीना-सांख्यकारादयः (अणागएहि) अनागतैः (य) च, च शब्दादतीतैश्च क्षणैः तेषां मते वर्तमानकालस्याऽसंमवात् (किरिय) क्रियाम् (णो आहेसु) नो आहुः नो आख्यान्ति नो कथयन्ति क्रियां निषेधन्तीति भावः ॥४॥
टीका-'ते' ते विनयवादिनः 'अणोवसंखाई' अनुपसंख्यया, संख्यानं संख्या ज्ञानम्, उप सामीप्येन संख्येति उपसंख्या सम्यग्यथावस्थितार्थस्य. ___ अन्वयार्थ-विनयवादी वस्तुतत्व का विचार न करके ऐसा कहते हैं कि विनय से ही मोक्ष प्राप्त होता है। हमें अपने प्रयोजन (मोक्ष) की सिद्धि विनय से ही प्रतीत होती है । लव अर्थात् कर्मबन्धन के प्रति शंका करने वाले बौद्ध और अक्रियावादी अर्थात् सांख्य आदि के मत में अतीत और अनागत क्षणों के साथ वर्तमान काल का संबंध संभव नहीं है, अत एव वे क्रिया का निषेध करते हैं ॥४॥
टीकार्थ-उपसंख्या का अर्थ है यथार्थ वस्तुस्वरूप का ज्ञान, ऐसा ज्ञान न होना अनुपसंख्या है । अभिप्राय यह है वास्तविक ज्ञान का अभाव होने के कारण मूढमति बाल अज्ञानी वैनयिक केवल विनय से
અન્વયાર્થ– વિનયવાદિ વરતુતત્વને વિચાર ન કરતાં એવું કહે છે કે-વિનયથી જ મોક્ષ પ્રાપ્ત થાય છે. અમને અમારા પ્રજનની સમક્ષ રિદ્ધિ વિનયથી જ થવાની ખાત્રી છે. લવ અર્થાત્ કર્મબંધન પ્રત્યે શંકા કરવાવાળા બૌદ્ધ અને અકિયાવાદી અથાત સાંખ્યવાદી વિગેરેના મતમાં અતીત. અને અનાગત ક્ષણોની સાથે વર્તમાન કાળના સંબંધને સંભવ નથી તેથી જ તેઓ ક્રિયાને નિષેધ કરે છે. ૧૪
ટીકાઈ–ઉપસંખ્યાને અર્થે યથાર્થ વસ્તુ સ્વરૂપનું જ્ઞાન એ પ્રમાણે થાય છે. એવું જ્ઞાન ન થવું તે અનુપમ સંખ્યા છે. કહેવાને અભિપ્રાય એ
श्री सूत्रतांग सूत्र : 3
