________________
६५२
सूत्रकृताङ्गसूत्र बालवीर्य पण्डितवीर्य चेति। मादवतः सकर्मणो वीर्य वालवीर्य प्रमादरहितस्य कर्माऽभाववतो वीर्य पण्डितवीर्यमिति विवेकः । 'तब्भावादेसओ वावि' तद्भावा. देशतो वापि, तयो बालवीर्यपण्डितवीर्ययोः भाव:-सत्ता तद्भाव स्तेन तद्भावेन पालः पण्डित इति व्यवहारो भवति' बालवीर्यमभव्यानामनाथपर्यवसितम्, भयानामनादिसपर्यवसितम् पण्डितवीर्यन्तु सादिसपर्यवसितमिति । तीर्थंकरा: पमादं कर्म-इति कथितवन्तः तथा-अप्रमादमकर्म, इत्युक्तवन्तः । अतः प्रमादेन बालवीर्यं भवति, भवतिचाऽप्रमादेन पण्डितवीर्यमिति निष्कर्षः ॥शा
तत्र प्रमादवतः सकर्मणो जीवस्य यद्वीयं तद्बालवीर्यमिति तदेव दर्शयति सूत्रकार:-'सस्थमेगे तु' इत्यादि । मूलम्-सत्थ मेंगे तु सिक्खंता अतिवायाय पाणिणं।
एंगे मते अहिजंती पाणभूय विहेडिणो॥४॥ कि प्रमत्त और सकर्मा जीव का बालवीर्य तथा अप्रमत्त और अकर्मा जीव का पण्डितवीर्य है। वीर्य के साथ 'बाल' या 'पण्डित' जो विशेषण लगाया गया है, वह प्रमाद और अप्रमाद के कारण ही है ।
अभव्य जीवों का बाल वीर्य अनादि अनन्त है, भव्य जीवों का अना. दिसान्त है अर्थात् वह सदाकाल से चला आता है किन्तु कभी उसका अन्त आजाता है। पण्डित वीर्य सादि-सान्त ही होता है।
निष्कर्ष यह है कि तीर्थंकर भगवन्तों ने प्रमाद को कर्म और अप्रमाद को अकर्म कहा है । अतएव प्रमाद के कारण बालवीर्य और अप्रमाद के कारण पण्डित वीर्य होता है ॥३।। અને કર્મ વાળા જીવનું બાલવીર્ય અને અપ્રમત્ત અને અકમ-કર્મ વિનાના
नु पडित' पीय छ वाय नी साथै 'बाल' अथ पंडित' से विशेषणे। લગાડવામાં આવે છે. તે પ્રમાદ અને અપ્રમાદના કારણથી જ હોય છે.
અભવ્ય જીવનું બાલવીય અનાદિ અને અનંત છે. ભવ્ય જીવોનું અનાદિ સાન્ત છે. અર્થાત્ તે સદા કાળથી ચાલ્યું આવે છે, પરંતુ કોઈ વખત તેને અન્ન આવી જાય છે, પંડિતવીર્ય સાદિ-સાન્ત જ હોય છે, આને સાર એ છે કે તીર્થકર ભગવતેએ પ્રમાદ ને કર્મ અને અપ્રમાદ ને અકર્મ કહેલ છે. તે જ પ્રમાદના કારણે બાલવીય અને અપ્રાદના કારણે પંડિતવીર્ય હોય છે. ૩
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૨
