________________
श्रुतस्कन्ध. १ धूताख्यान अ. ६. उ. ५
३४३ टीका--भिक्षुः-निर्दोषभिक्षाजीवी मुनिः सर्वप्राणिभूतजीवसत्त्वानां हितं अनुविचिन्त्य पर्यालोच्य धर्म श्रुतचारित्रलक्षणम्-अगारधर्ममनमारधर्म वा आचक्षीतप्रतिबोधयेत् । एकेन्द्रियादिषु सर्वेषु प्राणिषु कस्यचिदपि विराधना यथा न भवेतथा धर्ममुपदिशेदिति भावः ॥ सू० ४ ॥
अनुविचिन्त्य धर्ममाचक्षाणो भिक्षुरन्यत्किं कुर्यादित्याह-'अणुवीइ भिक्खू' इत्यादि।
मूलम्-अणुवीइ भिक्खू धम्ममाइक्खमाणे णो अत्ताणं आसाइज्जा, णो परं आसाइज्जा, णो अन्नाइं पाणाइं भूयाई जीवाइं सत्ताइं आसाइज्जा ॥ सू० ५॥ ___ निर्दोष भिक्षासे अपने शरीरका निर्वाह करनेवाले भिक्षु समस्त प्राणियों, समस्त भूतों, समस्त जीवों और समस्त सत्वोंका हित विचार कर श्रुतचारित्ररूप धर्मका, अथवा गृहस्थ और मुनिके धर्मका व्याख्यान करें । एकेन्द्रियादिक समस्त प्राणियों में से किसी भी जीवकी विराधना जिस तरह किसी भी जीवसे न बने-इस प्रकारसे धर्मका उपदेश देकर जीवोंको समझावें। अथवा मुनिका धर्म क्या है ? गृहस्थका धर्म क्या है? इस विषयको समझावें । समझानेकी पद्धति इतनी हृदयरोचक एवं चित्ताकर्षक हो कि जिससे प्राणी उस उपदेशको सुन कर एकेन्द्रियादिक जीवों तककी भी विराधना करना छोड़ देवें ॥ सू०४॥
धर्मका बार २ विचार कर कथन करनेवाला भिक्षु और क्या करें? इसके लिये सूत्रकार कहते हैं-"अणुवीइ भिक्ख" इत्यादि ।
નિર્દોષ ભિક્ષાથી પિતાના શરીરનો નિર્વાહ કરવાવાળા ભિક્ષુ સમસ્ત પ્રાણી, સમસ્ત ભૂતે, સમસ્ત જીવો અને સમસ્ત સોના હિતને વિચાર કરી શ્રતચારિત્રરૂપ ધર્મનું અથવા ગૃહસ્થ અને મુનિ ધર્મનું વ્યાખ્યાન કરે. એકેન્દ્રિયાદિક સમસ્ત પ્રાણુયોમાંથી કઈ પણ જીવની વિરાધના જે રીતે કઈ પણ જીવથી ન બને આ પ્રકારથી ધર્મનો ઉપદેશ આપી જેને સમજાવે, અને મુનિને ધર્મ શું છે? ગૃહસ્થને ધર્મ શું છે? આ વિષય સમજાવે. સમજાવવાની પદ્ધતિ એટલી હૃદયંગમ હોવી જોઈએ કે તેની અસર તાત્કાલિક પહેચે; જેથી ઉપદેશ सामना२ मेन्द्रिययोनी त२६ ५५ समापवाणो मने. (सू०४) ।
ધર્મને વારંવાર વિચાર કરી બેલવાવાળા ભિક્ષુ બીજું શું કરે ? આને भाटे सूत्र२ ४ छ–“ अणुवीइ भिक्खू " ऽत्यादि.
श्री. साया
सूत्र : 3
