________________
श्रुतस्कन्ध. १ लोकसार अ. ५. उ. २
छाया - यावन्तः कियन्तो लोके अनारम्भजीविनस्तेषु । अत्रोपरतस्तज्झोषयन् अयं सन्धिरिति अद्राक्षीत्, योऽस्य विग्रहस्यायं क्षण इत्यन्वेषी । एष मार्ग आर्यैः प्रवेदितः । उत्थितो नो प्रमादयेत् ज्ञात्वा दुःखं प्रत्येकं सातम् । पृथक्छन्दा इह मानवाः, पृथग् दुःखं प्रवेदितम् । सोऽविहिन्ननपवदन् स्पृष्टः स्पर्शान विप्रणोदयेत् ॥ सू० १ ॥
,
५१
टीका - ' यावन्तः ' इत्यादि । लोके = मनुष्यलोके यावन्तः कियन्तश्च तेषु = षड्जीवनिकायेषु अनारम्भजीविनः - आरम्भः = सावद्याचरणं, तद्विपरीतस्त्वनारम्भः तेन जीवितं शीलं येषां ते अनारम्भजीविनः = संयमिनः, यद्वेन्द्रियविषयकषायेषु प्रवृत्ता आरम्भजीविनस्तद्भिन्ना अनारम्भजीविनो मुनयः सन्ति । ते हि स्वनिमित्तपचनपाचनादिसावद्यव्यापारतत्पराद्गृहस्थाच्छशरीरयात्रामात्रनिर्वाहार्थमशनादि गृहीत्वा निरवद्यानुष्ठानप्रवृत्ताः सन्तो नलिनीदलमम्बुनेव निर्लेपा भवन्तीति
इस मनुष्यलोक में कितनेक मनुष्य अनारम्भजीवी हैं। सावय व्यापारों में प्रवृत्ति का नाम आरम्भ है । इससे विपरीत का नाम अनारम्भ है । इससे जीने का जिनका स्वभाव है वे अनारंभजीवी हैं । अनारस्मजीवी संयमी होते हैं।
अथवा - इन्द्रिय विषय एवं कषायों में जिनकी प्रवृत्ति है वे आरम्भजीवी हैं, उनसे भिन्न मुनिजन ही अनारम्भजीवी हैं। अपने निमित्त पचन - पाचनादि सावध व्यापारों में तत्पर गृहस्थजन से शरीरयात्रामात्र के निर्वाहार्थ आहारादि लेकर निरवद्य-निर्दोष अनुष्ठान में प्रवृत्तिशील होने के कारण ये मुनि पानीसे कमलपत्र की तरह निर्लेप होते हैं। इससे यह निष्कर्ष निकलता है कि जो सावद्य व्यापारों में प्रवृत्तिशील हैं वे पूर्ण संयमाचरण से बाहर हैं, और जो इस हिंसादिक आरंभ से निवृत्त हैं वे
આ મનુષ્ય લેાકમાં કેટલાક મનુષ્ય અનારભજીવી છે. સાવદ્ય વ્યાપારામાં પ્રવૃત્તિનું નામ આરંભ છે, તેનાથી વિપરીતનું નામ અનારભ છે, તેનાથી જેના જીવવાના સ્વભાવ હાય તે અનાર ભજીવી છે. અનાર ભજીવી સંયમી હૈય છે. અથવા ઈન્દ્રિય વિષય અને કષાયામાં જેની પ્રવૃત્તિ છે તે આર ભજીવી છે, તેનાથી ભિન્ન મુનિજન જ અનાર ભજીવી છે. પેાતાના નિમિત્ત પચનપાચનાિ સાવદ્ય વ્યાપારામાં તત્પર ગ્રહસ્થજનથી શરીરયાત્રામાત્રના નિર્વાહ માટે આહા રાદિ લઈને નિરવદ્ય-નિર્દોષ અનુષ્ઠાનમાં પ્રવૃત્તિશીલ હોવાને કારણે પાણીથી કમળપત્રની માફ્ક નિલેપ હોય છે. આથી એ ભાવા નિકળે છે કે—જે સાવદ્ય વ્યાપારોમાં પ્રવૃત્તિશીલ છે તે પૂર્ણ સંયમ આચરણથી બહાર છે અને જે આવા
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૩
