________________
५७०
आचाराङ्गसूत्रे
न्तरकरणं कृत्वाऽनुपदोक्तरीत्या प्रथममौपशमिकसम्यक्त्वं लभते । अयमौपशमिकस - म्यक्त्वमन्तर्मुहूर्तमनुभूय तदनन्तरमवश्यं सर्वप्रतिपातेन पुनर्मिथ्यात्वी भवति ।
(२) यस्तीविशुद्धिपरिणामी भवति, स खल्वपूर्वकरणमारुढो मिथ्यात्वं त्रिपुञ्जीकृत्य तदनन्तरमनिवृत्तिकरणे प्रविष्टः सम्यक्त्वपुञ्जोदयात् प्रथमतया क्षायोपशमिकं सम्यक्त्वमवाप्नोति, परन्तु कृतत्रिपुञ्जोऽयं प्रथमतयोपशमिकसम्यक्त्वं न लभते ।
औपशमिकसम्यक्त्वं द्विविधम्-ग्रन्थिभेदजन्यम्, उपशमश्रेणिभावि चेति । तत्र प्रथमं ग्रन्थिभेदजन्यं मन्दविशुद्धिपरिणामिनो जीवस्य भवति, द्वितीयं तृपशमअभाव होनेसे मिथ्यात्व के तीन पुंज करनेकी शक्ति से शून्य रहता है, इसलिये यह अनिवृत्तिकरण को प्राप्त हो कर अन्तरकरण करके उपर्युक्त रीति से सर्व प्रथम औपशमिक सम्यक्त्व को प्राप्त करता है । औपशमिक सम्यक्त्वकी अन्तर्मुहर्त्तपरिमित स्थितिका अनुभव कर पश्चात् उसके पूर्ण होते ही अवश्य सर्वप्रतिपात से वह पुनः मिथ्यात्वी हो जाता है।
(२) जो तीव्रविशुद्धपरिणामी होता है वह अपूर्वकरण में रह कर मिथ्यात्व के तीन पुंज करके पश्चात् अनिवृत्तिकरण में प्रविष्ट होकर सम्यक्त्वमोहनीयपुंजके उदयसे सर्वप्रथम क्षायोपशमिक सम्यक्त्वका लाभ करता है, उपशम सम्यक्त्वका नहीं ।
औपशमिक सम्यक्त्वके दो भेद हैं । (१) ग्रन्थिभेदजन्य और दूसरा (२) उपशमश्रेणिभावि । इनमें ग्रंथिभेदजन्य उपशमसम्यक्त्व, मन्दविशुद्धिपरिणामवाले जीव के होता है । दूसरा उपशमश्रेणिप्राप्त जीव
મિથ્યાત્વના ત્રણ પુંજ કરવાની શક્તિથી શૂન્ય રહે છે. તેથી આ અનિવૃત્તિકરણને પ્રાપ્ત કરીને અને અન્તરકરણ કરીને ઉપર બતાવેલી રીતિથી સર્વ પ્રથમ ઔપશમિક સમ્યક્ત્વને પ્રાપ્ત કરે છે. અન્તર્મુહૂતનીઔપશમિક સમ્યક્ત્વની સ્થિતિનો અનુભવ કરીને પછી તેના પૂર્ણ થતાં જ અવશ્ય સર્વપ્રતિપાતથી તે પુનઃ મિથ્યાત્વી થઈ જાય છે.
જે (૨) તીવ્રવિશુદ્ધપરિણામી હાય છે તે અપૂર્વકરણમાં રહીને મિથ્યાત્વના ત્રણ પુંજ કરીને પછી અનિવૃત્તિકરણમાં પ્રવિષ્ટ થઇને સમ્યકૃત્વમોહનીય પુંજના ઉદયથી સર્વ પ્રથમ ક્ષાયેાપશમિક સમ્યક્ત્વનો લાભ કરે છે, ઉપશમસમ્યક્ત્ત્વના નહિ.
ઔપશમિક-સમ્યક્ત્વના બે ભેદ છે (૧) એક ગ્રન્થિભેદજન્ય અને બીજો (२) उपशमश्रेणि॒िलावी. आाभां ग्रन्थिलेहन्नन्य उपशमसभ्यद्दत्व भन्हविशुद्धि
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
