________________
५३२
आचारागसूत्रे मिथ्यात्व है । सम्यक्त्वी जीवके इसका अभाव है।
सम्यक्त्वके होने पर श्रुतश्रवण की अभिलाषा, श्रुतधर्मके प्रति अनुराग और चारित्रधर्मके प्रति अनुराग, एवं चतुर्विध संघ की वैयावृत्ति करनेका नियम जीवके जागृत होता है। इनमें आगे २ के प्रति पूर्व २ को कारणता है, अर्थात् श्रुतधर्मका अनुराग जीव के तब ही जागृत हो सकेगा जब उसके अन्तरंगमें श्रुतश्रवणकी इच्छा होगी, श्रुतश्रवणेच्छा के विना श्रुतमें अनुराग नहीं हो सकता, जब सद्गुणों में अनुराग है तो यह श्रुतभक्तिरूप कार्य श्रुतश्रवणके विना नहीं हो सकता, श्रुतश्रवण भी बिना इच्छा के संभवित नहीं । श्रुतधर्मके अनुरागके प्रति श्रुतश्रवण की वाञ्छा कारण है। चारित्रधर्मके प्रति अनुराग भी जीवको तब ही होगा जब उसके अन्तरंग में श्रुतधर्मका अनुराग होगा । श्रुतानुराग का अभिप्राय यही है कि शास्त्रप्रतिपादित मार्ग पर दृढ़ आस्था। इस मार्ग पर दृढ़ आस्थावाला जीव ही चारित्रधर्मका स्वयं आराधन करनेवाला, अथवा उसके धारक मुनियों के प्रति अनुरागी बनता है, अनास्थावाला नहीं, अतः चारित्रधर्मके अनुराग का कारण श्रुतानुराग ही है । चारित्र धर्म में जब तक अनुराग नहीं होगा तब तक यह जीव किसी प्रकार भी चतुर्विध संघ की सेवा करने का नियमकर्ता नहीं हो सकता; अतः उन કારણ મિથ્યાત્વ છે. સમ્યકત્વી જીવને એને અભાવ છે
સમ્યક્ત્વના હોવાથી શ્રુતશ્રવણની અભિલાષા, શ્રતધર્મ પ્રતિ અનુરાગ અને ચારિત્રધર્મ પ્રતિ અનુરાગ એમજ ચતુર્વિધ સંઘની વૈયાવૃત્તિ કરવાને નિયમ જીવને જાગૃત થાય છે. એમાં આગળ ના પ્રતિ પૂર્વર માં કારણતા છે. અર્થાત્ શ્રતધર્મને અનુરાગ જીવને ત્યારે જ જાગૃત થાય છે, જ્યારે એના અંતરંગમાં શ્રતશ્રવણની ઈચ્છા થાય છે. શ્રતશ્રવણેચ્છા વિના શ્રતમાં અનુરાગ થઈ જ શકતું નથી. જ્યારે સગુણોમાં અનુરાગ છે તે એ શ્રુતભક્તિરૂપ કાર્ય કૃતશ્રવણ વિના નથી થતું. શ્રતશ્રવણ પણ વગર ઈચછાએ સંભવિત નથી. શ્રતધર્મના અનુરાગની પ્રતિ કૃતશ્રવણની ઈચ્છા કારણ છે. ચારિત્રધર્મના પ્રતિઅનુરાગ પણ જીવને ત્યારે જ થશે જ્યારે એના અંતરંગમાં શ્રતધર્મને અનુરાગ હોય. કૃતાનુરાગને અભિપ્રાય એ છે કે શાસ્ત્રપ્રતિપાદિત માર્ગ પર દૃઢ આસ્થાવાળા જીવ જ ચારિત્રધર્મનું સ્વયં આરાધન કરવાવાળા, અથવા એના ધારક મુનિયેની પ્રતિ અનુરાગી બને છે, અનાસ્થાવાળા નહિ, માટે ચારિત્ર ધર્મના અનુરાગનું કારણ શ્રુતાનુરાગ જ છે. ચારિત્રધર્મમાં જ્યાં સુધી અનુરાગ નહિ થાય ત્યાં સુધી એ જીવ કેઈ પ્રકારે પણ ચતુર્વિધ સંઘની સેવા કરવાને નિય.
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
