________________
५२४
आचाराङ्गसूत्रे
छाया -क्षीणे दर्शनमोहे, त्रिविधेऽपि क्षायिकं भवति सम्यक् ( सम्यक्त्वम् ) । वेदकमिह सर्वोदित - चरमकपुद्गलग्रासम् ॥ १ ॥ उपशमश्रेणिगतस्य तु, भवति हु औपशमिकं तु सम्यक्त्वम् । यो वा अकृतत्रिपुञ्जः, अक्षपितमिथ्यात्वो लभते सम्यक् (सम्यक्त्वम् ) ||२|| उपशमसम्यक्त्वात् च्युत्वा मिथ्यात्वमप्राप्नुवतः । सास्वादनसम्यक्त्वं, तदन्तराले पडावलिकम् ॥ ३ ॥ मिथ्यात्वं यदुदीर्ण, तत्क्षीणमनुदितं चोपशान्तम् ।
मिश्री भावपरिणतं वेद्यमानं क्षायोपशमम् (क्षायोपशमिकम् ) ||४|| इति । मिथ्यात्वमोहनीय, मिश्रमोहनीय और सम्यक्त्वमोहनीयरूप दर्शनमोहनीय कर्म के सर्वथा क्षय होने पर ही क्षायिक सम्यक्त्व होता है, सब उदित पुगलों में चरम - अन्तिम - अंशवर्त्ती पुलों का वेदन होना वेदकसम्यक्त्व है ॥ १ ॥ उपशमश्रेणिप्राप्त जीवों को उपशमसम्यक्त्व का लाभ होता है । अथवा जिसने मिथ्यात्वकर्म के तीन पुंज नहीं किये हैं ऐसे मिथ्यादृष्टि जीव के, तथा जिसने मिथ्यात्वका क्षय भी नहीं किया है किंतु उसका उपशम किया है उस जीव के उपशमसम्यक्व होता है । मिथ्यादृष्टि जीवके ७ प्रकृतियों (अनन्तानुबन्धी ४, मिथ्यात्वमोहनीय५, मिश्रमोहनीय६, सम्यक्त्वमोहनीय ७ ) के उपशमसे उपशमसम्यक्त्व होता है; ऐसा सिद्धान्तकारों ने कहा है । ८वें ९वें १० वें और ११ वें गुणस्थानमें उपशमसम्यक्त्व होता है, क्यों कि ये उपशमश्रेणि के स्थान हैं। तथा अनादि - मिथ्यादृष्टि जीव
“ મિથ્યાત્વમોહનીય, મિશ્રમોહનીય અને સમ્યક્ત્વમોહનીયરૂપ દર્શનમોહનીય કર્માંના ક્ષય થયા પછી જ ક્ષાયિક-સમ્યક્ત્વ થાય છે, બધા ઉતિ પુન્દ્ગલેામાં ચરમ-અન્તિમ-અશવી પુદ્ગલેાનુ વેદન થયું વેક–સમ્યક્ત્વ છે (૧) ઉપશમશ્રેણિપ્રાપ્ત જીવાને ઉપશમ-સમ્યક્ત્વના લાભ થાય છે. અથવા જેણે મિથ્યાત્વકના ત્રણ પુંજ નથી કર્યાં, એવા મિથ્યાર્દષ્ટિ જીવને તથા મિથ્યાત્વના ક્ષય કર્યાં નથી પણ તેના ઉપશમ કર્યાં છે, એ જીવને ઉપશમ-સમ્યક્ત્વ થાય છે. મિથ્યાર્દષ્ટિ જીવની સાત ૭ પ્રકૃતિયા ( અનન્તાનુબંધી ૪, મિથ્યાત્વમેાહનીય ૫, મિશ્રમોહનીય ૬, સમ્યક્ત્વમોહનીય છ)ના ઉપશમથી ઉપશમસમ્યક્ત્વ થાય છે; એવું સિદ્ધાંતકારોએ કહ્યું છે. ૮ માં, ૯ માં, ૧૦ માં અને ૧૧ માં ગુણસ્થાનમાં ઉપશમસમ્યક્ત્વ થાય છે, કારણ કે એ ઉપશમશ્રેણીનું સ્થાન છે. તથા અનાદિ
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
