________________
अध्य० २. उ. २
१४७
-
-
तद्विरुद्धेन सन्तोषेण जुगुप्समानः निन्दन् , सूत्रेऽस्मिन् पूर्व बहुवचनप्रसङ्गेऽत्राग्रेऽपि सर्वत्रैकवचनं तु जात्येकखविवक्षया समर्थनीयम् । लोभो हि संसारगर्तपातने प्रथमो गण्यते । लोभस्तु जीवस्य विमोहनमाकुलीकरणमिति यावत् , लुब्धो
सूत्र में पहिले बहुवचन का प्रयोग किया है, बाद में जो सर्वत्र एक वचन का प्रयोग हुआ है वह जाति की अपेक्षा से समझना चाहिये।
परवस्तु को अपनाने की इच्छा लोभमोहनीय के उदय से जीवों को होती है। लोभ दो प्रकार का है-एक बादरलोभ, दूसरा सूक्ष्मलोभ । बादरलोभ का सद्भाव आगम में ९वें गुणस्थान तक, तथा सूक्ष्मलोभ कासद्भाव १०वें गुणस्थान तक प्रकट किया है । इसलिये जबतक आगे २ के गुणस्थानों की प्राप्ति नहीं हुई है तब तक ऐसे जीवों को लोभ का उदय रहता ही है, अतः जब लोभ का उदय है तो उसका कार्य भी वहां होना चाहिये? इस शंका का निराकरण करते हुए सूत्रकार कहते हैं कि-'लोभम् अलोभेन जुगुप्समानः' वे जीव लोभकषाय को संतोष से जीतते हैं । मुमुक्षु जीव परवस्तु के लाभ से आकृष्ट एवं अलाभ से असंतुष्ट नहीं होते।
लोभ का निराकरण करते हुए टीकाकार कहते हैं कि-जीवों को संसाररूपी गड्ढे में गिराने का सर्वप्रथम कारण लोभ माना गया है जो जीवों को आकुलितपरिणामी बना देता है। लुब्धक रात-दिन व्याकुल ही
સૂત્રમાં પહેલાં બહુવચનને પ્રયોગ કરેલ છે બાદમાં જે સર્વત્ર એક વચનન પ્રવેગ થયેલ છે તે જાતિની અપેક્ષાથી સમજવું જોઈએ.
પરવસ્તુને અપનાવવાની ઈચ્છા લેભમોહનીયના ઉદયથી થાય છે. લાભ બે પ્રકારના છે. એક બાદરલેભ, બીજે સૂફમેલેભ.
બાદલેભને સદ્ભાવ આગમમાં ભા ગુણસ્થાન સુધી, તથા સૂક્ષ્મતેભને સદૂભાવ ૧૦માં ગુણસ્થાન સુધી પ્રગટ કરેલ છે, માટે જ્યાંસુધી આગળ આગળના ગુણસ્થાનોની પ્રાપ્તિ નથી થઈ ત્યાં સુધી એવા જીને લેભને ઉદય રહેજ છે, માટે જ્યારે લોભને ઉદય છે તે તેનું કાર્ય પણ ત્યાં હોવું જોઈએ? આ शानु नि।४२६१ ४२ता सूत्रा२ ४ छ -' लोभम् अलोमेन जुगुप्समानः' તે જીવ ભકષાયને સંતેષથી જીતે છે. મુમુક્ષુ જીવ પરવસ્તુના લાભથી આકૃષ્ટ અને અલાભથી અસંતુષ્ટ થતાં નથી.
લભનું નિરાકરણ કરતા થકા ટીકાકાર કહે છે કે-જીને સંસારરૂપી ખાડામાં પડવાનું સર્વ પ્રથમ કારણ લેભ જ છે. લેભ જીને આકુલિતપરિણામી બનાવી
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
