________________
५९६
आचाराङ्गसूत्रे पुष्पेषु अनेकजीवाः-संख्याता असंख्याता अनन्ता वा सन्ति । उक्तश्च"पुप्फा अणेगजीवा" इति ।
"पुप्फा जलया थलया, विटबद्धा य नालिबद्धा य ।
संखिज्जमसंखिज्जा, बोधव्वाऽणंतजीवा य"॥ छाया-पुष्पाणि जलजानि स्थलजानि, वृन्तबद्धानि च नालिबद्धानि च । संख्येयानि (संख्येय जीवानि) असंख्येयानि (असंख्येय जीवानि)
वोद्धव्यानि अनन्त जीवानि च ॥ (प्रज्ञा०) यत्तु " पुष्पाणि चैकजीवानि मन्तव्यानी"-ति शीलाङ्काचार्य र भिहितं तत् प्रामादिकम् , प्रज्ञापनासूत्रविरोधात् ।
फलेषु मूलजीवमाश्रित्य प्रत्येकं द्वौ द्वौ जीवौ स्तः । दोणि य जीवा फले भणिया” इति प्रज्ञापनावचनात् । वृक्षाः प्ररूपिताः, अथगुच्छादयः प्रोच्यन्ते
फूलो में अनेक संख्यात असंख्यात अथवा अनन्त जीव होते हैं। कहा भी है-"पुष्फा अणेगजीवा" फूल अनेक जीव वाले होते हैं।
"जल में उत्पन्न होने वाले, स्थल में उत्पन्न होने वाले, वृन्तबद्ध या नालिबद्ध फूल संख्यात, असंख्यात अथवा अनन्त जीव वाले समझने चाहिए"। (प्रज्ञापनासूत्र)
"फूल एक जीव वाले होते हैं" यह शीलाङ्काचार्य का कथन भूलभरा है, क्यों कि यह प्रज्ञापनासूत्र से विरुद्ध है।
फलों में मूल जीव की अपेक्षा प्रत्येक दो-दो जीव हैं । प्रज्ञापना सूत्र में कहा है" फल में दो जीव कहे गये हैं।"
यहाँ तक वृक्षों का निरूपण किया । अब गुच्छ आदि के विषय में कहते हैं
ફૂલોમાં અનેક સંખ્યાત અસંખ્યાત અથવા અનન્ત-જીવ હોય છે. કહ્યું પણ छ-'पुप्फा अणेगजीवा' “ मने डाय छे."
જલમાં ઉત્પન્ન થવાવાળાં, સ્થળમાં ઉત્પન્ન થવાવાળાં વૃત્તબદ્ધ અથવા નાલિબદ્ધ ફૂલ સંખ્યાત અસંખ્યાત અથવા અનન્ત જીવવાળાં છે, એમ સમજવું नये.” (प्रज्ञापनासूत्र).
“ફૂલ એક જીવવાળાં હોય છે.” આ શીલાંકાચાર્યનું કથન ભૂલભર્યું છે, કેમકે તે પ્રજ્ઞાપના સૂત્રથી વિરુદ્ધ છે.
ફલેમાં મૂલ જીવની અપેક્ષા પ્રત્યેક બે-બે જીવ છે. પ્રજ્ઞાપના સૂત્રમાં કહ્યું છે"सभा में ०१ ४ा छ."
અહિં સુધી વૃક્ષોનું નિરૂપણ કર્યું, હવે ગુચ્છ આદિના વિષયમાં કહે છે -
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૧
