________________
आचारचिन्तामणि-टीका अध्य.१ उ.१ मू. १० कर्मसमारम्भहेतुः ४१३ क्रियां करोति । जातिमरणमोचनाय जानिर्जन्म, तदर्थं भवान्तरसुखप्राप्त्यर्थ झम्पापातादिकं समाचरति । मरणार्थम् मरणं येषां पित्रादीनां संजातं, तदर्थ पिण्डदानादिक्रियासु प्रवर्तते । यद्वा मरणं वधस्तदर्थ, वधं निमित्तीकृत्य वैरनिर्यापनार्थम् । यद्वा-मरणार्थ-मृत्युनिवृत्त्यथै मिथ्यात्वबुद्धया देवीपूजादौ बलिदानादिकरणम । मोचनम् आत्मनः कर्मवन्धापगमस्तदर्थ विपरीतमत्या पञ्चामितापादौ प्राण्युपमर्दनकर्मणि प्रवर्तते । तथा दुःखप्रतिघातहेतुं दुःखानां प्रतिघातो-विध्वंसस्तस्य हेतु क्रियाविशेषं हिंसादिकं करोति, यथा-व्याधि
प्रतिष्ठा वगैरह भो 'पूजन' है, उसके लिए भी मनुष्य प्राणियों का उपमर्दनरूप हिंसा वगैरह सावध क्रियाएँ करता है।
___ जन्म और मरण से छुटकारा पाने के लिए सावध क्रियाएँ की जाती है। 'जाति'-जन्म के लिए जैसे आगामी भव में सुख प्राप्त करने के उद्देश से जीव झंपापात-(अग्नि तथा पाणीमें पडकर अथवा ऊपरसे गिरकर मरना) आदि का
आचरण करता है । 'मरण'-पिता आदि का मरण होने पर उनके लिए पिंडदान आदि क्रियाओं में प्रवृत्त होता है । अथवा-मृत्यु को निमित्त बनाकर वैर का प्रतिशोध (बदला) लेने के लिए पाप करता है । अथवा मृत्यु टालने की मिथ्याबुद्धि से देवी वगैरह के लिए बलिदान आदि करता है। तथा 'मोचन' के लिए अर्थात् अपना कर्मबन्ध हटाने के लिए विपरीतमति हो कर पंचाग्निताप आदिरूप प्राणि हिंसा में प्रवृत्त होता है । तथा 'दुःखप्रतिधातहेतु ' दुःखों को निवारण करने के लिए हिंसा आदि पाप करता है। जैसे रोग मिटाने की बुद्धि से मांस
(મૂર્તિ) આદિની પૂજા–પ્રતિષ્ઠા વગેરે પણ પૂજન છે. તેના માટે પણ જીવ, પ્રાણિઓનું ઉપમર્દનરૂપ હિંસા વગેરે સાવદ્ય ક્રિયાઓ કરે છે.
જન્મ અને મરણથી છુટવા માટે પણ સાવદ્ય ક્રિયાઓ કરવામાં આવે છે. જાતિ-જન્મ માટે, જેમ આગામી ભવમાં સુખ પ્રાપ્ત કરવાના ઉદ્દેશથી જીવ ઝુંપાપાત (અગ્નિ કે પાણીમાં પડીને મરવું. ઉંચેથી પડતું મૂકવું) આદિનું આચરણ કરે છે. “મરણ” પિતા આદિના મરણ પ્રસંગે તેના માટે પિંડદાન આદિ ક્રિયાઓમાં પ્રવૃત્ત થાય છે, અથવા મૃત્યુ નિવારણ માટે મિથ્થાબુદ્ધિથી દેવી વગેરેને બલિદાન આદિ આપવાં. તથા “મેચન માટે અર્થાત્ પિતાના કર્મબંધને દૂર કરવા માટે વિપરીત મતિથી પંચાગ્નિતા આદિરૂપ હિંસામાં પ્રવૃત્ત થાય છે. तथा 'दुःखप्रतिघातहेतुं-मानुं निवा२१ ४२१॥ भाटे हिंसामा पा५ ४२ छ. म रोश
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૧
