________________
आचारचिन्तामणि -टीका अध्य. १ उ. १ सु. ५ कर्मवादिप्र०
३३१
यथा वा - वातहारिद्रव्यनिर्मितो मोदकः प्रकृत्या वातं हरति, पित्तोपशमकद्रव्यनिर्मितो मोदकः प्रकृत्या पित्तं नाशयति, कफापहारकद्रव्यनिर्मितः कफं हरति । इत्येवं मोदकस्य नानाविधा प्रकृतिः । तस्यैव मोदकस्य स्थितिस्तु कस्यचिदेकदिन व्यापिनी, अपरस्य दिनद्वयस्थायिनी, अन्यस्य कस्यचिन्मासादिकालं व्याप्य स्थितिर्भवति, ततः परं तत्तन्मोदकस्य विनाशात् । एवं मोदकस्यानुभावो मधुरकटुकषायादिरूपः । रसस्तीत्रमन्दभावेन कस्यचिन्मोदकस्यैकगुणः, कस्यचिद् द्विगुणः कस्यचित् त्रिगुणो भवति । प्रदेशोऽपि मोदकस्य कस्यचिदेककर्षमितः, कस्यचिद् द्विकर्षपरिमितः, कस्यचित्रिकर्षपरिमितो भवति ।
अथवा जैसे- वातहारक द्रव्यों से बना मोदक स्वभाव से वात का नाश करता हैं, पित्तका नाश करने वाले द्रव्यों से बना मोदक पित्तका नाश करता है, कफहारी द्रव्यों से बना मोदक कफको दूर करता है, इस प्रकार मोदक की प्रकृति नाना प्रकार की है । कोई मोदक एकदिन तक हीं ठहर सकता है, कोई दो दिन तक और कोई महीने भरतक ठहर सकता है, उसके पश्चात् मोदक में वह शक्ति नहीं रहती है । इसी प्रकार किसी मोदक का मधुर या कटुक रस तीव्र होता है किसी का मन्द होता है, किसी मोदक में किसी में द्विगुण और किसी में तीन परिमित होता है, किसीका दो कर्ष होता है।
एकगुण रस होता है, गुणा, किसी मोदक का प्रदेशसमूह एक कर्ष परिमित होता है, और किसीका तीन कर्ष परिमित
અથવા—જેમ વાયુનાશક દ્રવ્યેાથી બનેલા લાડુ સ્વભાવથી વાયુને નાશ કરે છે; પિત્તને શાન્ત કરવા વાળા દ્રવ્યોથી બનેલા લાડુ પિતના નાશ કરે છે. કફ્ નાશ કરનારા દ્રવ્યેાથી અનેલા લાડુ કને દૂર કરે છે, એ પ્રમાણે લાડુની પ્રકૃતિ જૂદા જૂદા પ્રકારની છે. કાઈ લાડુ એક દિવસ સુધી રહી શકે છે, કાઈ એ દિવસ અને કોઈ મહિના સુશ્રી રહી શકે છે. તે પછી લાડુમાં તે પ્રથમના જેવી શક્તિ રહેતી નથી. એ પ્રમાણે કોઈ લાડુને મધુર અથવા કટુક રસ તીવ્ર હોય છે. કોઈ ના મંદ હોય છે, કોઈ લાડુમાં એક ગુણુ રસ હાય છે, કાઈમાં દ્વિગુણુ અને કાઈમાં ત્રણ ગુણુ રસ હોય છે. કાઈ લાડુના अहेशसभूड येऊ अर्ष (मे तोसा ) परिमित होय छे. अर्धना मे दुष ( यार तोबा ) પરિમિત ડાય છે, અને કાઈના ત્રણ કર્ષ (છ તાલા) પિરમતિ હાય છે.
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર ઃ ૧
