________________
२९३
आचारचिन्तामणि-टीका अध्य.१ उ.१ सू.५ लोकवादिप्र० ।
द्वादशकल्पनिवासिनामिन्द्राणां नामानि यथा-सौधर्मकल्पस्य शक्रः १, ऐशानस्येशानः २, सनत्कुमारस्य सनत्कुमारः ३, माहेन्द्रस्य महेन्द्रः ४, ब्रह्मलोकस्य ब्रह्मेन्द्रः ५, लान्तकस्य-लन्तकः ६, महाशुक्रस्य महाशुक्रः ७, सहस्रारस्य सहखारः ८, आनत-माणतयोः कल्पयोः एक-एव प्राणतनामा सुरपतिः ९, आरणाच्युतयोरपि तथैवकोऽच्युतनामा देवराजोऽस्ति १० ।
___ एषु नव लोकांतिका:-सारस्वता१-ऽऽदित्य२-चह्नि३-वरुण४-गर्दतोय५तुषिता६-ऽव्याबाधा७-ऽऽग्नेय८-रिष्ट९-नामानः सन्ति। ब्रह्मलोके लोकान्तिका निवसन्ति । ईशानकोणे सारस्वताः१, पूर्वस्यामादित्याः२, आग्नेयकोणे वह्नयः३, दक्षिणस्यां वरुणाः४, नैऋत्ये गर्दतोयाः५, पश्चिमायां तुषिताः६, वायव्यकोणेअव्याबाधाः७, उत्तरस्याम् अग्गिच्चा (आग्नेयाः)८, मध्ये रिष्टाः ९ निवसन्ति ।
बारह कल्पवासी इन्द्रों के नाम इस प्रकार हैं-सौधर्म कल्प का शक १, ऐशान का ईशान २, सनत्कुमार का सनत्कुमार ३, माहेन्द्र का महेन्द्र ४, ब्रह्मलोकका ब्रह्मेन्द्र ५, लान्तक का लन्तक ६, महाशुक्र का महाशुक्र ७, सहस्रार का सदस्रार ८ और आनतप्राणत कल्पों का एक प्राणतनामक इन्द्र है ९ । आरण और अच्युत कल्पों का अच्युत नामक एक ही इन्द्र है १० ।
इन में नौ लोकान्तिक देव हैं-(१) सारस्वत, (२) आदित्य, (३) वह्नि, (४) वरुण, (५) गर्दतोय, (६) तुषित, (७) अव्याबाध, (८) आग्नेय और, (९) रिष्ट । ये लोकान्तिक देव ब्रह्मलोक में निवास करते हैं। ईशान कोण में सारस्वत, पूर्व में आदित्य, आग्नेय कोण में वह्नि, दक्षिण में वरुण, नैऋत्य में गर्दतोय, पश्चिम में तुषित, वायव्य में अव्याबाध, उत्तर में अग्गिच्या (आग्नेय) और मध्य में रिष्ट निवास करते हैं।
બાર કલ્પવાશી ઈન્દ્રોનાં નામો આ પ્રમાણે છે–સોધમકલ્પના શક (૧) અશાનના शान (२) सनभाना सनमार (3) भाई-द्रन भईन्द्र, (४) ब्रह्मान प्रोन्द्र, (५) सान्तन ards, (6) महाशुना भडाशु,(७) सारना सखा२ मने मानतપ્રાણુત કલ્પના એક પ્રાણત નામના ઈન્દ્ર છે, આરણ અને અગ્રુત કલ્પના અગ્રુત नामना मे धन्द्र छे. (१०) तेमा न न्ति व छ-(१) सारस्वत, (२) माहित्य, (3) पलिं, (४) १२, (५) गहताय, (६) तुषित, (७) २५व्यायाध, (८) माग्नेय, मन () રિષ. આ લોકાન્તિક દેવ બ્રહ્મકમાં નિવાસ કરે છે. ઈશાનકેશુમાં સારસ્વત, પૂર્વમાં આદિત્ય, આગ્નેયણમાં વક્રિ, દક્ષિણમાં વરુણ, નિત્યમાં ગર્દય પશ્ચિમમાં તુષિત,વાયવ્યમાં અવ્યાબાધ,ઉત્તરમાં અગ્નિશ્ચા(આગ્નેય)અને મધ્યમાંરિષ્ટ નિવાસ કરે છે.
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૧
