________________
आचारचिन्तामणि-टीका अवतरणा
७९ व्यापिनोः प्रत्येकमसंख्यातप्रदेशात्मकयोधर्माधर्मास्तिकाययोरनन्तजीवानां तेभ्योऽ. प्यनन्तगुणपुद्गलानां च कथं समावेशः, एकस्य लोकाकाशस्य सर्वद्रव्यावकाशदानासंभवात् १, इति चेदुच्यते
लोकाकाशस्यावकाशशक्तिर्हि महीयसी विलक्षणा चिन्तयितुमशक्या च, अत एव भगवता-"भायणं सबव्वाणं नहं ओगाहलक्खणं " इत्युक्तम् ।
नभसोऽवकाशशक्तिं केवलालोकेनावलोक्य सर्वद्रव्याणामाधारत्वं भगवता प्रतिबोधितम् । महीयसी नभसोऽवकाशशक्तिः, सुकरोऽत्र सर्वद्रव्याणां समावेश इति तदाशयः। ___ यथा-वतासानामधेयं मधुरद्रव्यं दुग्धपरिपूरितेऽपि भाजने निहितं सत् और उन से भी अनन्तगुने पुद्गलोंका समावेश किस प्रकार हो सकता है ? एक लोकाकाश समस्त द्रव्यों को अवगाह दे सके, यह असम्भव है ।
समाधान-लोकाकाश को अवकाश देने की शक्ति महान् है, विलक्षण है, और अचिन्त्य है, इसीलिये तो भगवान् ने कहा है-“भायणं सवदव्वाणं नहं ओगाहलक्खणं" अवगाहलक्षण वाला आकाश सब द्रव्यों का आधार है।
भगवान् ने अपने केवलज्ञान में आकाश की अवगाहदानशक्ति को देखकर उसे सब द्रव्यों का आधार निरूपण किया है । भगवान् के कथन का अभिप्राय यही है कि आकाश की अवगाहनाशक्ति बहुत बडी है, उस में सब द्रव्यों का समावेश सरलता से हो जाता है।
जैसे-दूध से परिपूर्ण पात्र में बतासे डाल दिये जायँ तो वे उसी में समाविष्ट हो દ્રવ્યને, અન્તાનન્ત છે અને તેનાથી પણ અનન્તગણા પુદ્ગલેને સમાવેશ કેવી રીતે થઈ શકે ? એક કાકાશ સમસ્ત દ્રવ્યને અવગાહ-અવકાશ આપી श, से असम छ.
સમાધાન—લેકાકાશની અવકાશ આપવાની શક્તિ મહાન છે, વિલક્ષણ છે भने मयिन्त्य छ सेटमा भाटे भगवाने यु छ-"भायणं सव्वदव्वाण नहं
ओगाहलक्खणं" ससक्षा माश सर्व द्रव्योन। माघार छ. मावाने પિતાના કેવલ જ્ઞાનમાં આકાશની અવગાહદાન–અવકાશ આપનારી-શક્તિ જોઈને તેને “સર્વ દ્રવ્યને આધાર છે” એમ નિરૂપણ કર્યું છે. ભગવાનના વચનને અભિપ્રાય એ છે કે આકાશની અવગાહનશકિત બહુ જ મોટી છે, અને તેમાં સર્વ દ્રવ્યોનો સમાવેશ સરલતાથી થઈ જાય છે.
જેવી રીતે દૂધના પરિપૂર્ણ પાત્રમાં પતાસાં નાખવામાં આવે છે તે તેમાં
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૧
