________________
आगम (४०)
"आवश्यक”- मूलसूत्र-१ (नियुक्ति:+चूर्णि:) अध्ययनं [४], मूलं [सूत्र /११-३६] / [गाथा-१,२], नियुक्ति: [१२४३-१४१५/१२३१-१४१८], भाष्यं [२०५-२२७] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलिता: आगमसूत्र - [४०], मूलसूत्र - [१] "आवश्यक नियुक्ति: एवं जिनभद्रगणिरचिता चूर्णि:- 2
प्रतिक्रमणस्वरूप
RECAKC
5
प्रतिक्रमणा इयाणि पडिक्कमणज्झयणं, अथ कोऽस्याभिसंबंध: ?, सामाइकब्बवस्थितेन यथा पत्तकालं उकित्तणादीणि अवश्यकाध्ययने तवाणि, एवं क्वचित् स्खलितेन निंदणअपुणकरणादाीण अवस्सकातब्वाणीति पडिक्कमणरसज्झायण भण्णति, तस्स चत्तारि अणु
ओगद्दाराणि उवक्कमणादीणि पुष्वगमेण भाणितवाणि, अत्याधिगारो पुण से खलितस्स निदणा | कमागते नामनिष्फण्णे | ॥५२॥
निक्खेवे पडिक्कमणति नाम,प्रतिक्रमणमिति कोऽर्थः, प्रतीत्युपसर्गः,'क्रम पादविक्षपे प्रतीपं फ्रमण प्रतिक्रमण,प्रतिनिवृत्तिरित्यर्थः। उक्तं च-"स्वस्थानाद्यत्परं स्थानं, प्रमादस्य वशाद् गतः। तत्रैव क्रमणं भूयः, प्रतिक्रमणमुच्यते॥१॥क्षायोपशमिकाद्वापि,भावादीदयिकं गतः। तत्रापि हि स एवार्थः, प्रतिकूलगमात् स्मृतः॥२॥"प्रति प्रति क्रमणं शुभयोगसु प्रवर्तनमित्यर्थः, उक्तं च-"पति पति पवत्तणं वा सुभेसु जोगेसु मोक्खफलदेमु । निस्सल्लस्स जतिस्सा जं तेणं तं पडिक्कमण।॥१॥" | करणेण य तिविधा सूया भवति-कर्ता करणं कार्य, एवमिहापि प्रतिक्रमकः प्रतिक्रांतव्यं च प्रतिक्रमणेन सूचितं भवति,तत्थ गाथा | पडिकमओ पडिकमणं पडिकमितव्वं च आणुपुब्बीए । तीते पच्चुप्पपणे अणागते येव कालांमि ॥१३-१।।१२४३।। तत्थ पडिकमओ जीवो पडिक्कमणं भणितनिर्वचनं पडिक्कमितव्वं खलितं, एत्थ गाथा--
जीवो उ पडिक्कमओ०॥ १३-२॥ १२४४ ॥ उसद्दो विसेसणे, तेण निंदणादिपरिणओ तदुवउत्तो जीवो पडिक्कमओ।। 8 केसि ?-- असुभाण पावकमजोगाणं स्खलितानामित्यर्थः, जे पुण झाणपसत्था जोगा तेसिंन पडिकमो॥ध्यै चिंतायां' ध्यान चित्तं ज्ञानमित्यर्थः, ये ज्ञाने उपयुक्तेन प्रशस्ता योगा निरवधीभृतास्तेषां न प्रतिक्रमति, तं च पडिक्कमणं तीतकालविसय पच्चुप्पण्णकालविसर्य अणागतकालविसयं होज्जा । तत्य अतीते निंदणादिपडिक्कमणं, सेसे अपुणकरणताए अन्भुट्ठाणति ।
॥५२
45645
अत्र अध्ययनं-४- 'प्रतिक्रमणं' आरभ्यते ... अत्र चतुर्थ-अध्ययने 'प्रतिक्रमण'स्य स्वरुपम् वर्णयते
(58)