________________
મહાવીરે આપેલા આ ઉત્તરો દ્રવ્યગુણ, ક્ષેત્ર, કાલ-પર્યવ પ્રદેશ અને પરિણામના અનુગમ, નિક્ષેપણ તથા પ્રમાણ છે. આ ગ્રંથનું જેનોમાં વિશેષ મહત્ત્વ છે. વ્યાખ્યા પ્રજ્ઞપ્તિની વ્યુત્પત્તિ, સ્વ. પંડિત બેચરદાસ દોશી આ રીતે કરે છે. “વિ-વિવિધ-3 અવધિ–રહ્યા - કથન- પ્રજ્ઞપ્તિ-પ્રરૂપણા.”
આ ઉપરાંત મહાવીરના પ્રથમ શિષ્ય ગોશાલક જે અંતિમ સમયે ભગવાનનો પ્રતિસ્પર્ધી તરીકેનો ઉલ્લેખ મળે છે. તથા તેનો આજીવિક સંપ્રદાયનો પણ ઉલ્લેખ છે. તથા તેનો આજીવિક સંપ્રદાયનો પણ ઉલ્લેખ છે સોળ જનપદોનો, વિષયવર્ણનમાં ક્રમબધ્ધતા નથી. કેટલાંક અતિશય લાંબા તો કેટલાંક સંક્ષિપ્ત છે. અભયદેવસૂરિની ટીકા છે. આ ગ્રંથના પદોની સંખ્યામાં મતભેદ છે. અભયદેવ સૂ. મતાનુસાર છત્રીસ હજાર પ્રષ્ન અને બે લાખ અઠ્યાશી હજાર પદો છે ત્યારે સમવાયાંગ અને નંદીસૂત્ર પ્રમાણે ચોર્યાશી હજાર પ્રર્નો અને એક લાખ રુમાલીશ હજાર પદો છે. અવચૂર્ણની રચના થઈ છે. બ્રાહ્મી લિપિને નમસ્કાર કરવામાં આવ્યા છે. અર્ધમાગધી ભાષાનો ઉલેખ છે.
(૬) જ્ઞાતાધર્મકથા- જૈન આગમ સાહિત્યમાં વાડમયના પ્રકારની દૃષ્ટિયે ધર્મકથાનુયોગ નામનો એક આખો સ્વતંત્ર વિભાગ જ કરવામાં આવેલો છે. અને જ્ઞાતાધર્મ કથા નામના આ આગમને એ વિભાગના નિર્દેશક તરીકે ગણવામાં આવે છે. હાલમાં ૧૮ અધ્યાયનો જ ઉપલબ્ધ છે. આ ગ્રંથમાં રાજપુરૂષોનાં નામો, નગરો, ઉદ્યાનો, ચૈત્યો, વનખંડો. સમવસરણો, ધર્માચાર્યો, ધર્મકથાઓ, ઈહલોકિક, પારલૌકિક, ઋદ્ધિવિશેષો,
