________________
અંગસાહિત્ય બાર અંગ
આગમ
છ
દસ બે
મૂળસૂત્રો છેદસૂત્રો પ્રકીર્ણક ચૂલિકા
બાર ઉપાંગ ચાર
આગમ સાહિત્યનો સમય ઈ. સ. પૂર્વે પમી શતાબ્દીથી ઈ. સ. ની ૫મી સદી સુધીનો ગણાય છે. મહાવીરસ્વામીએ સ્થાપેલા સંધ માટેના નીતિનિયમો ધણાં કડક હતાં. મહાવીરના પ્રચારનું કેન્દ્ર મગધ હતું અને ત્યાં એકધારી કુદરતી આફતો ચાલી હતી. જ્યા૨ે સમ્રાટ્ ચંદ્રગુપ્ત મૌર્યના શાસન દરમ્યાન મગધમાં બાર વર્ષનો ભયંક૨ દુષ્કાળ પડચો ત્યારે માનવજીવન દોહ્યલું થઈ પડ્યું તે વખતે ત્યાં શ્રુતકેવલી ભદ્રબાહુને લાગ્યું કે આ દુષ્કાળમાં તો ખોરાક પણ પ્રાપ્ત નહીં થાય અને ગૃહસ્થીઓને ભારરુપ થવાશે એમ વિચીરીને તેઓએ વિશાળ શિષ્યસમુદાય સાથે દક્ષિણ ભારત તરક વિહાર ર્યો. વીર નિર્વાણ પછી ૧૬૦ વર્ષે એટલે આશરે ઈ. સ. પૂર્વે ૧૬૯માં થૂલિભદ્ર થોડાક શિષ્યોં સાથે મગધમાં જ રહ્યા. તેઓ ચૌદ પૂર્વધરના જ્ઞાતા હતા.
વીરનિર્વાણ પછી લગભગ ૮૨૭-૮૪૦ વર્ષે પછી (ઈ. સ. ૩૦૦-૩૧૩ માં) આગમોને સુવ્યવસ્થિત સ્વરુપ આપવા માટે આર્યસ્તંધિલના સાનિધ્યમાં મથુરામાં એક સંમેલન યોજાયું હતું અહીં જે શ્રુતનું સંકલન કરવામાં આવ્યું તે કાલિક શ્રુત કહેવાયું આગમશ્રુતના બે વિભાગ પાડવાંમા આવેલા છે ઃ (૧) અંગબાહ્ય (૨) અંગપ્રવિષ્ઠ. અંગબાહ્યના બે ભેદ છે (૧) આવશ્યક (૨) આવશ્યક વ્યતિરિક્ત અને આવશ્યકના સામયિક વિ. છ ભેદ છે.
૩૪૯
