________________
સમૂહના ચાર સ્થંભ છે : સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવિકા. સંપ્રદાયના અગ્રેસરને ગણઘર કહે છે. અને તેમણા ભગવાનના ઉપદેશને સુત્રબદ્ધ ર્યો છે. ગણધરોએ રચેલા જે ગ્રંથો તે આગમો, આમ આગમોના કર્તા ગણધરો કહેવાય છે. મહાવીર સ્વામીના અગિયાર ગણધરો હતા. પ્રત્યેક ગણધરે અંગોની રચના કરી છે અને તે દ્વાદશાંગીને નામે ઓળખાય છે. પ્રાચીન કાળમાં એ સાહિત્યની ઠિકઠીક પ્રમાણમાં રચના થઈ હોવા છતાં આને તેમાંનું ખધું જ સાહિત્ય પૂરું ઉપલબ્ધ નથી.
જૈનધર્મના અનેક પંથો શ્વેતાંબર અને દિગંબર મહાવીર નિર્વાણ પછી અચેલત્વ તથા બીજા અનેક પ્રષ્નને કારણે ઉભા થયેલા. અને પંથોનું સાહિત્ય જુદું જુદું છે. પરંતુ જૈનતત્વજ્ઞાનનું સ્વરુપ બંને શાખાઓમાં કોઈપણ ફેરફાર સિવાય એક જ છે. વૈદિક તેમજ બોધ્ધમતના નાનામોટા અનેક ફાંટાઓ પડયા હતા અને કેટલાંક તો એકબીજાથી તદ્ન વિરોધી મંતવ્ય ધરાવતા હતા. જે આ સર્વ ફાંટાઓમાં આચારવિષયક મતભેદ ઉપરાંત તત્વચિંતનની બાબતમાંયે કેટલોક મતભેદ જોવામાં આવે છે. તો જૈનમતના તમામ ફાંટાઓ માત્ર આચારભેદ ઉપર જ સર્જાયેલા છે. તેમનામાં તત્વચિંતનની બાબતમાં કોઈ મૌલિક ભેદ હજુ સુધી જુવામાં આવતો નથી.
ટ્વેતાંબર મત પ્રમાણે આગમ સાહિત્ય મહાવીર પ્રાણિત છે અને ગણધરોએ તેને સૂત્રબદ્ધ ક્યું છે. જ્યારે દિગંબર મત અનુસાર તે મહાવીર પ્રણિત એટલે કે તેમનાં મુખેથી ઉચ્ચારાયેલું છે અને હાલ જે ઉપલબ્ધ છે તે મૂળ નથી, પાછળથી લખાયેલું છે.
- હ૪)]]>
